ส่วนบริษัทน้ำมันต่างชาติรายแรกที่เข้ามาในประเทศไทยก็คือ บริษัท รอยัล ดัตช์ ปิโตรเลียม จำกัด เพื่อจำหน่ายน้ำมันก๊าด ในปี พ.ศ. 2435 ปี พ.ศ. 2439 กรุงเทพมหานครได้มีการนำรถยนต์คันแรกมาทดลองวิ่งบนถนน และ 6 ปีต่อมาก็ได้ดัดแปลงมาเป็นรถเมล์ เหตุการณ์นี้จึงเป็นจุดเริ่มต้นของการใช้น้ำมันเบนซินในประเทศไทย.. ในเวลาต่อมาที่รถยนต์เริ่มมีการใช้กันอย่างแพร่หลาย ก็เริ่มมีบริษัทนำน้ำมันมาค้าขายในประเทศไทย ทั้งน้ำมันดีเซล น้ำมันเบนซิน และน้ำมันเตา แต่ในช่วงนี้จะยังเป็นลักษณะของการซื้อมาขายไป ยังไม่มีการผลิตน้ำมันในประเทศไทย เมื่อน้ำมันปิโตรเลียม กลายเป็นสิ่งที่สำคัญต่อระบบเศรษฐกิจของประเทศ รัฐบาลก็เริ่มตระหนักถึงผลกระทบที่อาจจะเกิดขึ้น หากประเทศไทยไม่สามารถจัดหา ผลิต หรือกลั่นน้ำมันเองได้ ในปี พ.ศ. 2476 กระทรวงกลาโหมจึงได้จัดตั้ง “แผนกเชื้อเพลิง” และต่อมาก็ยกระดับเป็น “กรมเชื้อเพลิง” เพื่อจัดหาน้ำมันเบนซิน น้ำมันก๊าด และน้ำมันหล่อลื่น มีการสร้างโรงกลั่นและคลังน้ำมันขึ้น รวมถึงต่อเรือสำหรับบรรทุกน้ำมันจากต่างประเทศเข้ามาจำหน่ายให้แก่ประชาชน และเพื่อเป็นการถ่วงดุลกับกิจการค้าน้ำมันของบริษัทต่างชาติ แต่แล้วในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 หรือในช่วงระหว่างปี พ.ศ. 2482 ถึงปี พ.ศ. 2488 โรงกลั่นน้ำมันและเรือบรรทุกน้ำมันได้ถูกระเบิดเสียหาย ในขณะที่บริษัทค้าน้ำมันต่างชาติทั้งหลายในประเทศไทยก็ปิดตัวลง เมื่อสงครามสิ้นสุดลง ประเทศไทยจึงจำเป็นต้องยุบกรมเชื้อเพลิง รวมถึงขายกิจการและทรัพย์สินทั้งหมดให้กับบริษัทน้ำมันต่างชาติ ซึ่งเป็นบริษัทในเครือของประเทศผู้ชนะสงคราม ยิ่งไปกว่านั้นยังต้องทำข้อตกลงว่ารัฐบาลจะไม่ค้าน้ำมันอีก ยกเว้นเพื่อกิจการทหาร เวลาผ่านล่วงเลยมา 12 ปี จนมาในปี พ.ศ. 2500 จอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต์ นายกรัฐมนตรีในสมัยนั้น ในปี พ.ศ. 2503 ได้มีการจัดตั้ง “องค์การเชื้อเพลิง” เป็นรัฐวิสาหกิจภายใต้สัญลักษณ์การค้าตรา “สามทหาร” และในอีก 2 ปีต่อมา รัฐบาลก็เริ่มลงทุนสร้างโรงกลั่นน้ำมันบางจากขึ้น โดยมีบริษัทต่างชาติเข้ามาช่วยขยายกำลังการกลั่นจนสูงถึง 60,000 บาร์เรลต่อวันในช่วงปี พ.ศ. 2515 เข้าสู่ ปี พ.ศ. 2516 ก็มาถึงจุดเปลี่ยนสำคัญเมื่อเกิดวิกฤติน้ำมันครั้งใหญ่ในตลาดโลก จุดเริ่มต้นของวิกฤติครั้งนี้มาจากสงคราม “Yom Kippur” หรือ ยมคิปปูร์ โดยในสงครามครั้งนั้น สหรัฐอเมริกาเลือกที่จะสนับสนุนฝ่ายอิสราเอล โดยการส่งอาวุธทางการทหารให้ ซึ่งทำให้ชาติอาหรับไม่พอใจเป็นอย่างมาก กลุ่มประเทศ OPEC นำโดยซาอุดีอาระเบีย จึงตัดสินใจตอบโต้ด้วยการหยุดส่งน้ำมันดิบ เหตุการณ์ในครั้งนี้ทำให้น้ำมันขาดแคลนไปทั่วโลก เนื่องจากประเทศไทยซึ่งเป็นประเทศที่ใช้พลังงานมาก แต่ไม่มีแหล่งปิโตรเลียมภายในประเทศเป็นของตัวเอง จึงได้รับผลกระทบจากราคาน้ำมันที่พุ่งสูงขึ้นโดยตรง และทำให้อัตราเงินเฟ้อของประเทศไทยพุ่งสูงที่สุดเป็นประวัติการณ์ ปี พ.ศ. 2516 อัตราเงินเฟ้อ 15.5% ผลกระทบที่เกิดขึ้นทำให้ในปี พ.ศ. 2521 รัฐบาลของพลเอก เกรียงศักดิ์ ชมะนันทน์ ได้ตราพระราชบัญญัติการปิโตรเลียมแห่งประเทศไทยขึ้น เป็นการตั้งองค์กรของรัฐที่มีอำนาจหน้าที่และความรับผิดชอบ เกี่ยวกับกิจการปิโตรเลียมของประเทศโดยตรงเป็นครั้งแรก จึงนับว่า ปตท. ได้ถือกำเนิดขึ้นในปี พ.ศ. 2521 ตรงกับปี ค.ศ. 1978 สถานการณ์พลังงานดังกล่าว จึงเป็นตัวเร่งทำให้ประเทศไทยต้องเริ่มมองหาแหล่งพลังงานปิโตรเลียมภายในประเทศ เพื่อช่วยบรรเทาการพึ่งพาพลังงานจากต่างประเทศ ประกอบกับในขณะนั้นได้มีการสำรวจพบก๊าซธรรมชาติในอ่าวไทย ซึ่งมีปริมาณมากพอที่จะนำขึ้นมาใช้ในเชิงพาณิชย์ได้ จึงเริ่มมีการลงทุนท่อส่งก๊าซจากอ่าวไทยเข้ามาในแผ่นดิน วิกฤติน้ำมันโลกกลับมาอีกครั้งในปี พ.ศ. 2522 เนื่องจากมีการปฏิวัติในประเทศอิหร่าน และแน่นอนว่าอัตราเงินเฟ้อในประเทศไทยก็สูงขึ้นอีกครั้ง จากวิกฤติน้ำมันโลกถึง 2 ครั้ง ทำให้รัฐบาลต้องก้าวเข้ามามีบทบาทในการสร้างเสถียรภาพความมั่นคงทางพลังงานให้มากขึ้นกว่าในอดีต ในช่วงเวลานั้นรัฐบาลจึงจัดตั้ง “กองทุนน้ำมันเชื้อเพลิง” ขึ้นมา เพื่อสร้างเสถียรภาพทางพลังงาน และเพื่อเป็นกลไกในการชะลอความผันผวนจากภายนอก ให้มีผลกระทบต่อเศรษฐกิจและความเป็นอยู่ของประชาชนน้อยที่สุด รวมถึงรัฐบาลในยุคที่มี พลเอก ชาติชาย ชุณหะวัณ เป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงอุตสาหกรรม ได้ยกเลิกสัญญาที่เคยทำไว้กับ บริษัท ซัมมิท อินดัสเตรียล คอร์ปอเรชั่น (ปานามา) จำกัด โดยก่อนหน้านี้บริษัท ซัมมิทฯ เคยได้สิทธิ์ในการนำเข้าน้ำมันดิบวันละ 65,000 บาร์เรลจากประเทศซาอุดีอาระเบีย เพื่อมาผลิตเป็นน้ำมันสำเร็จรูป และจำหน่ายให้กับรัฐบาล แต่ในตอนหลังบริษัท ซัมมิทฯ ผิดสัญญาไม่ส่งมอบน้ำมันตามที่ตกลงไว้ ปตท. จึงได้เข้ามารับหน้าที่จัดหาน้ำมันดิบ และจำหน่ายผลิตภัณฑ์น้ำมันแทน หลังจากนั้นปั๊มสามทหาร จึงค่อย ๆ เลือนหายไป และถูกแทนที่ด้วยสถานีบริการน้ำมัน ปตท. มาจนถึงทุกวันนี้ ต่อมา การปิโตรเลียมแห่งประเทศไทย ก็ได้แปลงสภาพเป็นบริษัท ปตท. จำกัด (มหาชน) และทำการซื้อขายในตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทยวันแรก ในวันที่ 6 ธันวาคม พ.ศ. 2544 จากวิกฤติน้ำมันในตลาดโลกที่เกิดขึ้น 2 ครั้งในเวลาไล่เลี่ยกัน ก็ทำให้ ปตท. ถือกำเนิดขึ้นเพื่อสร้างความมั่นคงทางพลังงาน จนในวันนี้ประเทศไทยสามารถจัดหา ผลิต และจำหน่ายผลิตภัณฑ์ปิโตรเลียมได้เพียงพอต่อความต้องการ |