การเปลี่ยนแปลงแทนที่ ในสภาพแวดล้อมหนึ่งๆ พบว่าเมื่อกาลเวลาผ่านไปอาจทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของกลุ่มสิ่งมีชีวิตเกิดขึ้น กลุ่มสิ่งมีชีวิตเดิมที่เคยพบอาจสูญหายไปกลายเป็นอีกกลุ่มหนึ่งขึ้นมาแทนที่ เรียกปรากฏการณ์นี้ว่า การเปลี่ยนแปลงแทนที่ของระบบนิเวศ (ecological succession) การเปลี่ยนแปลงแทนที่ของระบบนิเวศ จากตัวอย่างการเปลี่ยนแปลงของแหล่งน้ำนี้อาจจะกล่าวได้ว่า สิ่งต่างๆทั้งหลายในโลกนี้ ไม่มีอะไรยั่งยืนคงทนอยู่ได้ตลอดกาล ทุกสิ่งทุกอย่างย่อมเปลี่ยนแปลงไปตามกาลเวลา ประเภทของการเปลี่ยนแปลงแทนที่ การเปลี่ยนแปลงแทนที่แบ่งได้เป็น 2 ประเภท คือ ประเภทแรกเป็น การเปลี่ยนแปลงแทนที่แบบปฐมภูมิ (Primary succession) เป็นการเปลี่ยนแปลงแทนที่ที่เริ่มจากบริเวณที่ปราศจากสิ่งมีชีวิตมาก่อนเช่น การเปลี่ยนแปลงแทนที่ที่เกิดขึ้นบนก้อนหินหรือหน้าดินที่ถูกเปิดขึ้นใหม่ในการตัดช่องเขาทำถนน จนกระทั่งเกิดสิ่งมีชีวิตพวกมอส และไลเคนขึ้นมาเป็นกลุ่มแรก เมื่อสิ่งมีชีวิตกลุ่มแรกตายไปก็จะทับถม กลายเป็นชั้นบางๆของดินเกิดขึ้น จากนั้นก็เริ่มเป็นกลุ่มสิ่งมีชีวิตกลุ่มที่ 2 เช่น หญ้าหรือพวกวัชพืชป่าเกิดขึ้นแทนที่ เมื่อกลุ่มสิ่งมีชีวิตเหล่านี้ตายไปก็จะทับถมเป็นชั้นดินที่หนาขึ้นเรื่อยๆ และความอุดมสมบูรณ์ของรุธาตุในดินก็เริ่มมีมากขึ้นจนทำให้เกิดสิ่งมีชีวิตกลุ่มแล้วกลุ่มเล่าขึ้นมาแทนที่ อาทิ ไม้ล้มลุก ไม้พุ่ม จนกระทั่งในที่สุดเกิดเป็นสังคมพืช ซึ่งประกอบด้วยกลุ่มพืชชนิดต่างๆ เกิดขึ้นเป็นลำดับกลายเป็น สังคมสมบูรณ์ (climax community) และมีความสมดุล ประเภทที่สองเป็น การเปลี่ยนแปลงแทนที่แบบทุติยภูมิ (secondary succession) เป็นการเกิดแทนที่ของสิ่งมีชีวิตอื่นๆ ในพื้นที่เดิมที่ถูกเปลี่ยนแปลงไป เช่น การเปลี่ยนแปลงแทนที่ในบริเวณที่ถูกไฟไหม้บริเวณที่เคยหักล้างถางพงเพื่อทำไร่แล้วปล่อยให้รกร้างภายหลัง หรือ ป่าที่ถูกตัดโค่น เป็นต้น ในขั้นต้นของการแทนที่จะเกิดสิ่งมีชีวิตกลุ่มอื่นเกิดขึ้นแทนที่ ทั้งที่เกิดขึ้นเองโดยธรรมชาติ และการปลูกโดยมนุษย์ ในขั้นที่เกิดขึ้นเองนั้น มักจะเริ่มด้วยหญ้าและเป็นต้นไม้เล็ก ไปจนถึงต้นไม้ใหญ่ ซึ่งการแทนที่ในขั้นทดแทนนี้ จะใช้เวลาน้อยกว่าการแทนที่ของสิ่งมีชีวิตในขั้นบุกเบิก ทั้งนี้เพราะการแทนที่ในขั้นทดแทนนี้ เกิดขึ้นในพื้นที่บริเวณนั้นมีดินและธาตุอาหารอยู่พร้อมแล้ว การเปลี่ยนแปลงแทนที่แบบทุติยภูมิในพื้นที่ที่เคยทำไร่ข้าวโพด ก. ในช่วงปีแรก : พื้นที่ในไร่ยังคงมีซากของต้นข้าวโพดหลงเหลืออยู่ ข. ในช่วงปีที่ 2 : พบว่ามีต้นหญ้ารุกรานเข้ามาในพื้นที่ และขึ้น กระจายไปทั่ว ค. ในช่วงปีที่ 3 : ต้นหญ้าเจริญเติบโตสมบูรณ์ และมีพวกต้นแห้ว กระเทียมขึ้นแซมอยู่ในไร่
ง. ในช่วงปีที่ 10 : มีไม้พุ่มและไม้ยืนต้นเกิดขึ้น สิ่งมีชีวิตใดที่เกิดขึ้นอันดับแรก ของการเปลี่ยนแปลงแทนที่การเปลี่ยนแปลงแทนที่แบบปฐมภูมิ เป็นการเปลี่ยนแปลงที่เริ่มต้นจากการที่บริเวณนั้นไม่มีสิ่งมีชีวิตอยู่เลย และถูกยึดครองโดยสิ่งมีชีวิตเป็นครั้งแรก เช่น เริ่มต้นจากก้อนหินหรือดินที่ไม่มีสิ่งมีชีวิตอยู่ จากนั้นเริ่มมีสิ่งมีชีวิตกลุ่มแรกเกิดขึ้นมา ได้แก่ พวกมอสและไลเคน
การเปลี่ยนแปลงแทนที่แบบปฐมภูมิจะพบสิ่งใดก่อนการเปลี่ยนแปลงแทนที่มี 2 แบบคือ 1. การเปลี่ยนแปลงแทนที่แบบปฐมภูมิ (primary succession) เป็นการเปลี่ยน แปลงแทนที่ที่เกิดขึ้นในพื้นที่ซึ่งไม่มีสิ่งมีชีวิตมาก่อนโดยเฉพาะพวกพืช เช่น บริเวณภูเขาไฟ ระเบิดใหม่ เกาะที่เกิดใหม่ แหล่งน้ำใหม่ บนก้อนหินและกองทรายที่ไม่มีสิ่งมีชีวิตอยู่ก่อนเลย
การเปลี่ยนแปลงแทนที่มีลักษณะตรงกับข้อใดการเปลี่ยนแปลงแทนที่ (ecological succession) หมายถึง การเปลี่ยนแปลงของกลุ่มสิ่งมีชีวิตเดิม กลายเป็นกลุ่มสิ่งมีชีวิตกลุ่มใหม่มาแทนที่ เมื่อ สภาพแวดล้อมเกิดการเปลี่ยนแปลง
สาเหตุของการเปลี่ยนแปลงแทนที่มีอะไรบ้างการเปลี่ยนแปลงแทนที่เกิดขึ้นเนื่องจากการเปลี่ยนแปลงสิ่งแวดล้อมจาก การกระท าของสิ่งมีชีวิตในที่นั้นหรือสาเหตุอื่น ท าให้สิ่งมีชีวิตนั้นไม่สามารถ ด ารงอยู่ได้ และมีสิ่งมีชีวิตอื่นที่เหมาะสมกว่าเข้ามาอยู่แทนที่ ขั้นสุดของการเปลี่ยนแปลงแทนที่จะเป็นระบบนิเวศแบบใดขึ้นอยู่กับ สภาพแวดล้อม
|