พระเจ้าอู่ทองหรือสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 ได้ทรง สถาปนาอาณาจักรอยุธยาขึ้นใน พ.ศ. 1893 ใน
บริเวณลุ่มแม่น้ําเจ้าพระยาตอนล่าง โดยมีกรุงศรีอยุธยาเป็นศูนย์กลางอํานาจทางการเมืองการปกครอง โดยรวม
แคว้นสุพรรณภูมิ ซึ่งเป็นแคว้นสําคัญของคนไทยในลุ่มแม่น้ําเจ้าพระยาตอนล่างด้านตะวันตกกับแคว้นละโว้ซึ่งมี
ความเจริญรุ่งเรืองทางวัฒนธรรม ทางด้านตะวันออกเข้าด้วยกัน
กรุงศรีอยุธยาได้กลายเป็นฐานอํานาจสําคัญที่ทําให้ อยุธยาเป็นอาณาจักรสําคัญของชาติไทยที่คง
ความเป็นราช อาณาจักรไทยยาวนานถึง 417 ปี (พ.ศ. 1893-2310) และ มีบทบาทสําคัญทางการเมืองการปกครอง
เศรษฐกิจและการค้า ระหว่างประเทศ ในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
ปัจจัยที่เอื้ออํานวยให้สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 (พระเจ้าอู่ทอง) ทรงสถาปนากรุงศรีอยุธยา เป็นราชธานี
ไทยขึ้นในปลายพุทธศตวรรษที่ 19 และเป็นปัจจัยส่งเสริมให้อยุธยาเจริญเติบโตเป็นอาณาจักร ที่ยิ่งใหญ่อย่างรวด
เร็ว พัฒนาขึ้นเป็นศูนย์กลางอํานาจทางการเมือง เศรษฐกิจ และการค้าของภูมิภาค เอเชียตะวันออกเฉียงใต้
ประกอบด้วย
1. ปัจจัยทางภูมิศาสตร์ กรุงศรีอยุธยาตั้งอยู่บริเวณที่มีลักษณะภูมิประเทศและภูมิอากาศเหมาะ สมต่อ
การตั้งถิ่นฐาน ลักษณะภูมิประเทศเป็นที่ราบลุ่มแม่น้ํา ตัวเมืองมีลักษณะทางกายภาพเป็นเกาะ มีแม่น้ํา ล้อมรอบ 3
สายคือ แม่น้ําเจ้าพระยา แม่น้ําลพบุรี และแม่น้ําป่าสัก
ที่ตั้งและลักษณะภูมิประเทศดังกล่าวเอื้ออํานวยต่อพัฒนาการทางเศรษฐกิจ และยุทธศาสตร์ดังนี้
กรุงศรีอยุธยาตั้งอยู่ในบริเวณที่มีความอุดมสมบูรณ์ ผู้คนสามารถดํารงชีวิตด้วยการทํา การเกษตร ทั้งเพาะปลูก
เลี้ยงสัตว์ และประมงในฤดูน้ําหลากน้ําจะท่วมรอบกรุงศรีอยุธยาเป็นเวลานาน พื้นที่บริเวณที่ราบลุ่มริมแม่น้ําจึง
มีดินตะกอนซึ่งน้ําพัดมาทับถมเหมาะแก่การปลูกพืชโดยเฉพาะการ ทํานาปลูกข้าว
กรุงศรีอยุธยาตั้งอยู่ใกล้ปากแม่น้ําเจ้าพระยา ทําให้สามารถติดต่อค้าขายทางทะเลกับ ต่างประเทศได้สะดวก
โดยเฉพาะการค้ากับจีน นอกจากนี้ยังสามารถค้าขายกับดินแดนภายในทําเลที่ตั้ง ของกรุงศรีอยุธยานับเป็นศูนย์
กลางการคมนาคมและการค้ากับหัวเมืองทางฝ่ายเหนือ เป็นแหล่งรวม สินค้าป่า และสิ่งของหายากซึ่งดึงดูดให้
พ่อค้าชาวต่างชาติเดินทางมาค้าขายกันอย่างหนาแน่น
ที่ตั้งและปัจจัยทางภูมิศาสตร์ เป็นผลให้บริเวณที่ตั้งกรุงศรีอยุธยาเป็นบริเวณที่มีการตั้งชุมชน หนาแน่น ซึ่งเป็น
พื้นฐานสําคัญทางเศรษฐกิจโดยเฉพาะชุมชนจีนที่เข้ามาตั้งถิ่นฐานในบริเวณนี้ ปรากก หลักฐานคือ พระพุทธรูป
วัดพนัญเชิง ซึ่งสร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. 1867 ก่อนการสถาปนากรุงศรีอยุธยา ถึง 26 ปี
กรุงศรีอยุธยามีแม่น้ําล้อมรอบ 3 สาย เป็นคูเมืองธรรมชาติป้องกันศัตรูผู้รุกราน เมื่อถึงฤดูน้ําหลากบริเวณรอบ
พระนครศรีอยุธยาจะเต็มไปด้วยน้ําเป็นเวลานานหลายเดือน เป็นอุปสรรคต่อการ ทําศึก ทําให้ข้าศึกต้องถอยทัพ
กลับไป
ภาพกรุงศรีอยุธยา IUDEAของชาวฮอลันดา ประมาณ ค.ศ.1663
2. ปัจจัยภายนอก และทางด้านสังคมและวัฒนธรรม ก่อนการสถาปนาอาณาจักรอยุธยา อาณาจักร
เขมรโบราณได้ขยายอํานาจครอบคลุมบริเวณลุ่มแม่น้ํามูล-ชี และบริเวณลุ่มน้ําเจ้าพระยา เมื่ออาณาจักรเขมรเสื่อม
อํานาจลงแคว้นต่างๆ ในเขตลุ่มแม่น้ําเจ้าพระยา สามารถตั้งตัวเป็นอิสระ ขณะเดียวกันอาณาจักรสุโขทัยและ
อาณาจักรล้านนาที่อยู่ทางเหนือก็กําลังสร้างบ้านเมือง จึงเป็นโอกาสที่ สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 (พระเจ้าอู่ทอง)
สถาปนากรุงศรีอยุธยาเป็นศูนย์กลางอํานาจแห่งใหม่ขึ้น โดยที่ พระองค์มีแคว้นสุพรรณบุรีและแคว้นละโว้
(ลพบุรี) ซึ่งมีความสัมพันธ์ฉันเครือญาติเป็นฐานอํานาจ สําคัญและให้การสนับสนุนทางกําลังไพร่พลอาณาจักร
อยุธยาจึงได้รับมรดกทางวัฒนธรรมจากแคว้นละโว้ และสุพรรณบุรี รวมทั้งอาณาจักรทวารวดีและอาณาจักรเขมร
ที่อยู่ในบริเวณลุ่มแม่น้ําเจ้าพระยาก่อนการสถาปนากรุงศรีอยุธยา ปัจจัยทางสังคมและวัฒนธรรมดังกล่าวเป็นพื้น