ตัวอย่างนวัตกรรมทางการเกษตร

การระบาดของไวรัสโควิด-19 คาดกันว่าคนไทยกว่า 7 ล้านคน ถูกเลิกจ้างงาน แล้วจะเบนหน้าย้ายกลับถิ่นฐาน หวังหาลู่ทางสร้างอาชีพใหม่ด้านเกษตร

สำนักงานนวัตกรรมแห่งชาติ (NIA) โดยศูนย์สร้างสรรค์ธุรกิจนวัตกรรมการเกษตร ได้ระดมสมองนักวิชาการ กูรูด้านเกษตรจากมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี มหาวิทยาลัยแม่โจ้ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ และจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย จัดทำ 7 นวัตกรรมด้านการเกษตรที่เหมาะสมกับประเทศไทย

นวัตกรรมทั้ง 7 สาขา มีอะไรบ้างที่ผู้ถูกเลิกจ้างงานจะได้ใช้ยึดเป็นแนวทางทำกิน และ NIA พร้อมจะสนับสนุนเงินทุน องค์ความรู้ การประชาสัมพันธ์ และการทำตลาด ให้กับสตาร์ตอัพด้านการเกษตร

1.เทคโนโลยีชีวภาพทางการเกษตร ...เป็นการนำความหลากหลายทางชีวภาพมาตอบสนองเรื่องอาหารปลอดภัย เพิ่มประสิทธิภาพการผลิตและลดต้นทุน...มี 4 แนวทางที่สำคัญ คือ การใช้ประโยชน์ไมโครไบโอมของจุลินทรีย์ดิน เพื่อส่งเสริมการเจริญเติบโตและเพิ่มผลผลิต ควบคุมศัตรูพืชด้วยเทคโนโลยีชีวภาพ ดัดแปลงยีนให้ได้พืชที่มีคุณลักษณะตามต้องการ และวิเคราะห์ข้อมูลทางชีวภาพขนาดใหญ่

2.เกษตรดิจิทัล...เป็นการใช้ปัญญาประดิษฐ์หรือ AI นำมาประยุกต์ใช้ ตลอดจนการใช้บล็อกเชนเพื่อสร้างความเชื่อมั่นความปลอดภัยด้านผลผลิต และนำมาใช้ในการตรวจสอบความผิดปกติ และข้อมูลย้อนหลังด้านต่างๆ ตัวอย่างเช่น การใช้เซ็นเซอร์เก็บข้อมูลระดับน้ำในนาข้าว โดยเกษตรกรสามารถดูข้อมูลจากที่บ้านได้ผ่านมือถือ

3.การจัดการฟาร์มรูปแบบใหม่...โดย เฉพาะการทำเกษตรแนวตั้ง เหมาะสำหรับการทำเกษตรในเขตเมือง รวมไปถึงฟาร์มเลี้ยงแมลงแบบปิด ที่มีแนวโน้มเติบโตอย่างมาก เนื่องจากแมลงกำลังจะกลายเป็นโปรตีนทดแทนของเนื้อสัตว์ในอนาคต

อย่าง YNsec สตาร์ตอัพชาวฝรั่งเศสที่มีระบบการเลี้ยงแมลงขนาดใหญ่ด้วยระบบอัตโนมัติตลอด 24 ชม. ด้วยกำลังผลิต 20,000–25,000 ตันต่อปี

4.เครื่องจักรกลเกษตร หุ่นยนต์และระบบอัตโนมัติ...ช่วยประหยัดแรงงาน โดยใช้หุ่นยนต์มาช่วยดูขั้นตอนต่างๆ อย่างสตาร์ตอัพอิสราเอล “อารักกา” เปิดตัวหุ่นยนต์ตัวแรกของโลกที่ใช้ในการผสมเกสรในโรงเรือน โดยมี AI คอยบอกได้ว่าดอกไม้มีความพร้อมสำหรับการผสมเกสรดอกไม้เมื่ออุณหภูมิและระดับความชื้นเหมาะสม หรือสตาร์ตอัพไทยเทวดา คอร์ป ที่นำโดรนไปใช้ในการปลูกข้าวได้อย่างแม่นยำจนเพิ่มผลผลิตได้ถึงสองเท่า

5.บริการทางธุรกิจเกษตร...ระบบการจองอุปกรณ์การเกษตร ระบบการประมูลสินค้าเกษตร ให้สามารถเข้าถึงข้อมูลความต้องการตลาด และระบบเชื่อมโยงผลผลิตกับโรงงานอุตสาหกรรมหรือร้านอาหาร

6.การจัดการหลังการเก็บเกี่ยวและการขนส่ง...การเลือกใช้บรรจุภัณฑ์ที่ยืดอายุและเก็บรักษาเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม การติดตาม ตรวจสอบคุณภาพผลผลิตอย่างรวดเร็ว แม่นยำ และไม่ทำลายผลผลิต เช่น ตู้คอนเทนเนอร์ควบคุมบรรยากาศด้วยโอโซน การใช้สารเคลือบผิวเพื่อยืดอายุ และรักษาคุณภาพผลผลิตให้ได้นานขึ้น

และ 7.ธุรกิจไบโอรีไฟเนอรี...การแปรรูปวัตถุดิบทางการเกษตรหรือของเหลือทิ้งจากการเกษตรด้วยกระบวนการทางเทคโนโลยีชีวภาพโดยใช้จุลินทรีย์ แบคทีเรีย ยีสต์ เอนไซม์ หรืออื่นๆ ให้ทำหน้าที่เสมือนโรงงาน ให้ได้เป็นผลิตภัณฑ์ฐานชีวภาพที่มีมูลค่าเพิ่มสูงขึ้น เช่น เชื้อเพลิงและพลังงาน ชีวเคมีภัณฑ์ อาหารสัตว์แห่งอนาคต อาหารแห่งอนาคต และชีวเภสัชภัณฑ์

กรวัฒน์ วีนิล

ต้องยอมรับว่า เพราะการแพร่ระบาดของเชื้อไวรัสโควิด-19 นี้เอง ที่ทำให้คนไทยย้ายกลับถิ่นฐานบ้านเกิดจำนวนไม่น้อย เพื่อสร้างลู่ทางประกอบ อาชีพใหม่ เลี้ยงชีวิตและครอบครัว โดยเฉพาะในภาคการเกษตร ที่มีคนรุ่นใหม่หลายคน ต่างพยายามปรับเอาแนวคิด  ไปปรับใช้กับการทำเกษตรวิถีดั้งเดิมของคนรุ่นพ่อแม่

โดยแนวคิด เกษตรนวัตกรรม ที่นำไปปรับใช้กับภาคการเกษตรนั้น อิงอยู่กับเทคโนโลยีทางการเกษตรแห่งยุค ที่ช่วยให้การทำเกษตรทั้งง่ายขึ้น สะดวกขึ้น ลดต้นทุน ตลอดจนช่วยเพิ่มผลผลิตให้มากขึ้น โดยไม่ต้องไปเสียเวลาและเสียเงินกับวิธีการทำเกษตรแบบเดิม 

สำหรับใครที่ยังลังเลว่าจะกลับไปลองใช้ชีวิตเกษตรกรดูสักครั้ง จะเป็นการตัดสินใจที่ถูกหรือไม่ ในปัจจุบันก็มีหน่วยงานภาครัฐหลายหน่วยงานที่พร้อมให้คำปรึกษา โดยเฉพาะในด้านการปรับเอา เกษตรนวัตกรรม ไปใช้ ซึ่งช่วยทำให้เกษตรกรรุ่นใหม่มั่นใจได้ว่าการเดินบนเส้นทางอาชีพใหม่นี้ ไม่ได้โดดเดี่ยวจนเกินไป

ที่ผ่านมา สำนักงานนวัตกรรมแห่งชาติ (องค์การมหาชน) หรือ NIA ได้วางบทบาทหลักในการสนับสนุนธุรกิจนวัตกรรมและสตาร์ทอัพด้านการเกษตรสมัยใหม่ โดยเฉพาะการผลักดันให้เข้าถึงเงินทุนสนับสนุน องค์ความรู้ การประชาสัมพันธ์และการทำตลาด ฯลฯ อย่างต่อเนื่อง

มาในวันนี้ ทาง NIA ได้ชี้ให้เห็นถึงเทรนด์วิถี เกษตรนวัตกรรม เพื่อเป็นแนวทางสำหรับผู้ที่สนใจทำอาชีพเกษตรกรรมนำไปปรับใช้ให้เหมาะสมกับการทำเกษตรของตนเอง

เกษตรวิถีใหม่ คำตอบสุดท้าย ของคนไทยที่ย้ายกลับถิ่นฐาน เพราะพิษโควิด

ดร.พันธุ์อาจ ชัยรัตน์ ผู้อำนวยการสำนักงานนวัตกรรมแห่งชาติ (องค์การมหาชน) ให้ข้อมูลเพิ่มเติมถึงสถานการณ์ที่เกิดขึ้นหลังจากเกิดการแพร่ระบาดโรคโควิด -19 ในประเทศไทยและทั่วโลก ซึ่งได้เกิดความเปลี่ยนแปลงหลายด้าน โดยเฉพาะ การหา อาชีพใหม่ ที่เหมาะสมแทนอาชีพเดิมที่ได้รับผลกระทบจากการแพร่ระบาดของโควิด-19

“การแพร่ระบาดโรคโควิด -19 ในไทย ได้ก่อให้เกิดผลกระทบในวงกว้างทั้งด้านเศรษฐกิจและสังคม ทั้งการหยุดชะงักของธุรกิจไปจนถึงการปิดกิจการ การลดแรงงานเนื่องจากแรงกดดันของสถานการณ์ที่เกิดขึ้น รวมถึงการเลิกจ้างงานที่คาดว่าจะสูงถึง 7 ล้านคน”

“นอกจากนี้ ยังมีประชากรบางกลุ่มที่ต้องย้ายกลับไปยังถิ่นฐานเพื่อหลีกเลี่ยงวิถีชีวิตในเมืองหลวงที่มีความแออัด ลดความเสี่ยงสูงในด้านสุขภาพ และเพื่อหาลู่ทางสร้างอาชีพใหม่ ซึ่งการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นได้ ทำให้ “เกษตรกรรม” เป็นเป้าหมายและเป็นทางเลือกแรกๆ ที่คนกลับถิ่นฐานจะนำไปประกอบอาชีพ เนื่องจากเป็นความเชี่ยวชาญที่เป็นต้นทุนของประเทศไทย เป็นธุรกิจที่จำเป็นสำหรับการดำรงชีวิต ทั้งยังสามารถนำความรู้ต่าง ๆ มาประยุกต์เป็นผลิตภัณฑ์และบริการที่สร้างมูลค่าได้เป็นอย่างดี”

“ดังนั้น เพื่อให้คนไทยสามารถทำการเกษตรและพัฒนารูปแบบของเกษตรกรรม NIA โดยศูนย์สร้างสรรค์ธุรกิจนวัตกรรมการเกษตร (Agro Business Creative Center: ABC Center) จึงได้ร่วมกับมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี มหาวิทยาลัยแม่โจ้ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ และจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย รวมถึงการระดมความเห็นของผู้เชี่ยวชาญและเครือข่ายในวงการด้านการเกษตร จัดทำแนวโน้มด้านนวัตกรรมการเกษตรที่เหมาะสมกับประเทศไทยใน 7 สาขา”

“โดย วิถี เกษตรนวัตกรรม ทั้ง 7 สาขา ครอบคลุมตลอดห่วงโซ่การผลิตจากฟาร์มถึงผู้บริโภค การทำเกษตรด้วยการต่อยอดภูมิปัญญาพร้อมนำเทคโนโลยีและนวัตกรรมมาประยุกต์ใช้ ซึ่งจะช่วยให้ผู้ประกอบการ เกษตรกร หรือผู้ที่สนใจสามารถนำไปเป็นแนวทางสร้างรูปแบบธุรกิจ รวมถึงการสร้างอาชีพใหม่ที่เกี่ยวข้อง”

เปิด 7 วิถี เกษตรนวัตกรรม สร้างอาชีพใหม่อย่างยั่งยืนได้ ณ ถิ่นฐานบ้านเกิด

และเพื่อให้เห็นภาพ ทาง NIA ได้จัดแยกเป็น 7 สาขาการเกษตร พร้อมตัวอย่างธุรกิจสตาร์ทอัพด้านการเกษตรจากทั่วโลกและของประเทศไทย ที่จะใช้เป็นตัวอย่าง และเชื่อมโยงเทคโนโลยีร่วมกันได้

• เทคโนโลยีชีวภาพทางการเกษตร

อย่าเพิ่งนึกถึงภาพยนตร์ Sci-Fi ที่มีการตัดต่อพันธุกรรมพืชและสัตว์จนเป็นปัญหาใหญ่โตไป เพราะแท้ที่จริงแล้วเทคโนโลยีชีวภาพทางการเกษตร เป็นการประยุกต์ศาสตร์ความรู้ที่หลากหลาย ทั้งชีววิทยา เคมี และองค์ความรู้ด้านการเกษตร เพื่อพัฒนาจุลินทรีย์ที่การใช้งานทางการเกษตร การดัดแปลงยีน ปรับปรุงพืชหรือสัตว์ ให้เกิดเป็นผลิตภัณฑ์ ธุรกิจ และแนวทางการแก้ไขปัญหาด้านการเกษตร

พร้อมทั้งยังเป็นแนวทางการแก้ไขปัญหาใหม่ๆ ไม่ว่าจะเป็นความต้องการอาหารปลอดภัย ประสิทธิภาพการผลิต และการลดต้นทุน โดยมี 4 แนวทางที่สำคัญ ได้แก่

1. การใช้ของประโยชน์ไมโครไบโอมของจุลินทรีย์ดินเพื่อส่งเสริมการเจริญเติบโตและการเพิ่มผลผลิตของพืช

2. ผลิตภัณฑ์สำหรับควบคุมศัตรูพืชด้วยเทคโนโลยีชีวภาพ

3. การสร้างพืชที่มีคุณลักษณะตามความต้องการโดยการดัดแปลงยีน

4. การวิเคราะห์ข้อมูลทางชีวภาพขนาดใหญ่

โดยเทคโนโลยีชีวภาพถูกเริ่มนำมาใช้อย่างแพร่หลายในวงการเกษตร เช่น การใช้ประโยชน์จากจุลินทรีย์ในดิน เพื่อกระตุ้นให้เกิดการเติบโตและทนต่อสภาวะแล้ง ทนทานต่อวัชพืช ลดการใช้ปุ๋ยและยาฆ่าแมลง หรือแม้แต่การปรับปรุงพันธุ์สัตว์ให้ทนทานต่อโรคระบาด

• เกษตรดิจิทัล

เป็นเทรนด์ใหญ่ที่ทั่วโลกต้องการเพื่อช่วยสนับสนุนการทำการเกษตร และการก้าวสู่ 5G จะเห็นธุรกิจเรื่องนี้จำนวนมากและเพิ่มอย่างรวดเร็ว เกษตรดิจิทัล เป็นการใช้ประโยชน์จากการเก็บข้อมูลด้านการเกษตรต่างๆ ทั้ง สภาพดิน สภาพน้ำ อุณหภูมิ ความชื้น ปริมาณแสง พื้นที่เพาะปลูก สถานการณ์เจริญเติบโต ฯลฯ ซึ่งจะทำให้เข้าใจถึงปัญหาและความต้องการที่แตกต่างกันไปในแต่ละพื้นที่ ช่วยหาแนวทางการทำการเกษตรที่เหมาะสม แม่นยำและมีประสิทธิภาพสูงสุดให้กับเกษตรกร

เช่น การใช้เซนเซอร์เก็บข้อมูลระดับน้ำที่แปลงนาข้าว โดยเกษตรกรสามารถดูข้อมูลจากที่บ้านได้ผ่านมือถือ เมื่อมีข้อมูลมากเพียงพอก็สามารถทำนายสิ่งต่างๆ ได้อย่างแม่นยำขึ้น หรือการใช้ปัญญาประดิษฐ์หรือ AI นำมาประยุกต์ใช้ให้เกิดประโยชน์ ตลอดจนการใช้บล็อกเชนเพื่อสร้างความเชื่อมั่นความปลอดภัยด้านผลผลิต และนำมาใช้ในการตรวจสบความผิดปกติและข้อมูลย้อนหลังด้านต่างๆ เป็นต้น ด้วยวิธีนี้เองจะช่วยลดความเสี่ยงการเกิดโรค เพิ่มผลผลิตให้สูงขึ้น

• การจัดการฟาร์มรูปแบบใหม่

ที่ผ่านมาวิถีชีวิตของเกษตรกรแขวนไว้บนความเสี่ยง ทุกอย่างขึ้นอยู่กับสภาพดินฟ้าอากาศซึ่งยากที่จะควบคุม จนเกิดเป็นปัญหาผลผลิตที่ไม่แน่นอน จึงเกิดเป็นเทรนด์การจัดการฟาร์มรูปแบบใหม่ๆ ที่ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพกระบวนการผลิต ควบคุมปัจจัยการเติบโตของพืชและสัตว์ และช่วยให้เกษตรกรไม่ต้องกังวลเรื่องความเสียหายของผลิตผล

ตัวอย่างฟาร์มรูปแบบใหม่ที่กำลังเป็นที่นิยม ได้แก่ การทำโรงงานปลูกพืชระบบปิด (Plant Factory) ที่ควบคุมสภาพแวดล้อมได้ ทั้งการให้น้ำ ให้แสง อุณหภูมิและความชื้นที่เหมาะสม ซึ่งนอกจากจะช่วยให้พืชเจริญเติบโตได้ดีแล้ว ยังสามารถปลูกพืชนอกฤดูกาลได้ เทรนด์การทำเกษตรแนวตั้ง (Vertical Farm) ที่เหมาะสำหรับการทำเกษตรในเมือง แก้ปัญหาขาดพื้นที่เพาะปลูก รวมถึงเทรนด์การทำ “ฟาร์มเลี้ยงแมลง” แหล่งโปรตีนแห่งอนาคตที่ทั่วโลกกำลังจับตา

ในขณะนี้ได้เริ่มมีการพัฒนา Vertical Farm ขึ้นบ้างแล้วในประเทศไทย รวมไปถึงเพื่อนบ้านอย่างสิงคโปร์ก็ประกาศนโยบายสนับสนุนการปลูกผักบนดาดฟ้า นอกจากนี้ อีกสิ่งที่กำลังเกิดขึ้นและเป็นเทรนด์แนวโน้มคือระบบ “ฟาร์มเลี้ยงแมลงแบบปิด” ซึ่งแมลงกำลังจะกลายเป็นโปรตีนทดแทนของเนื้อสัตว์ประเภทต่าง ๆ โดยมีตัวอย่างเช่น YNsec สตาร์ทอัพชาวฝรั่งเศสที่มีระบบการเลี้ยงแมลงขนาดใหญ่ด้วยระบบอัตโนมัติตลอด 24 ชม. ด้วยกำลังผลิต 20,000 – 25,000 ตันต่อปี

• เครื่องจักรกลเกษตร หุ่นยนต์และระบบอัตโนมัติ

แม้ว่าตอนนี้จะมีแรงงานกลับถิ่นฐาน และมีคนสนใจทำเกษตรกรรมมากขึ้น แต่ต้องมีแนวทางในการดึงดูดให้คนหันมาทำการเกษตรด้วยการสนับสนุนเทคโนโลยีที่ช่วยประหยัดแรงงาน สามารถทำการเกษตรได้เหมือนเกมส์ปลูกผักโดยมีระบบต่างๆ ช่วยสนับสนุน

เช่น การใช้หุ่นยนต์มาช่วยดูขั้นตอนต่าง ๆ แทนมนุษย์ ดังเช่นตัวอย่างของสตาร์ทอัพของอิสราเอล “อารักกา” ที่ได้เปิดตัวหุ่นยนต์ตัวแรกของโลกที่ใช้ในการผสมเกสรในโรงเรือน โดยมี AI ที่จะบอกได้ว่าดอกไม้มีความพร้อมสำหรับการผสมเกสรดอกไม้เมื่ออุณหภูมิและระดับความชื้นเหมาะสม ทั้งนี้ สำหรับประเทศไทยอาจจะยังไม่มีหุ่นยนต์ไปใช้งาน ส่วนใหญ่จะเป็นการประยุกต์ใช้โดรน เช่นสตาร์ทอัพไทยเทวดา คอร์ป ที่นำโดรนไปใช้ในการปลูกข้าวได้อย่างแม่นยำสามารถเพิ่มผลลิตได้ถึงสองเท่า

• บริการทางธุรกิจเกษตร

ยิ่งในช่วงการระบาดโรคโควิด – 19 เป็นช่วงที่ประชาชนส่วนใหญ่ทำงานที่บ้าน และมีความจำเป็นต้องสั่งสินค้าผ่านทางระบบออนไลน์ จึงจำเป็นต้องมีการพัฒนาแพลตฟอร์ทั้งตลาดอีคอมเมิร์ซ และระบบขนส่งอัตโนมัติ เพื่อตอบสนองความต้องการของผู้บริโภค และช่วยในการส่งสินค้าอาหาร – เกษตรแบบเร่งด่วน

นอกจากนี้ยังจำเป็นต้องพัฒนาบริการที่ตอบสนองกับความต้องการของเกษตรกรและผู้ค้าควบคู่กันไปด้วย เพราะแม้จะรู้ว่านวัตกรรม AgTech จะเป็นประโยชน์ต่อการประกอบอาชีพ แต่ด้วยโครงสร้างอุตสาหกรรมการเกษตร ที่ส่วนมากเป็นการทำการเกษตรขนาดปานกลางถึงเล็ก ทำให้ตัวเกษตรกรไม่สามารถลงทุนซื้อตัวนวัตกรรมมาเป็นของตัวเองได้

ด้วยเหตุนี้ จึงต้องมีการสนับสนุนให้เกิดเทรนด์บริการทางธุรกิจเกษตร ที่ให้เกษตรกรสามารถเช่ายืมนวัตกรรมด้านการเกษตรได้ในที่จับต้องได้ เช่น ระบบจองโดรนพ่นปุ๋ย พ่นยาฆ่าแมลง ระบบจองเครื่องจักรด้านการเกษตร ฯลฯ รวมถึงบริการแพลตฟอร์มขายผลผลิตการเกษตรออนไลน์ ช่วยให้เกษตรกรสามารถเข้าถึงผู้บริโภคโดยไม่ต้องผ่านพ่อค้าคนกลาง แก้ปัญหาการกดราคาผลผลิต  และช่วยเชื่อมโยงเกษตรกร กับผู้บริโภค โรงงานอุตสาหกรรม หรือร้านอาหาร และให้พวกเขาสามารถค้าขายได้อย่างต่อเนื่อง

• การจัดการหลังการเก็บเกี่ยวและการขนส่ง

ประเด็นนี้เป็นสิ่งที่ท้าทายอย่างมากเนื่องจากสินค้าเกษตรเมืองร้อนของไทยมีผิวเปลือกบาง ทำให้ง่ายต่อการเน่าเสีย และเก็บรักษายาก ดังนั้นสิ่งที่ควรเร่งสร้างธุรกิจนี้ ได้แก่ การเลือกใช้บรรจุภัณฑ์ที่ยืดอายุและเก็ยรักษาที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม

รวมถึงกระบวนการที่ไม่ใช้สารเคมี ตลอดจนการติดตามและตรวจสอบคุณภาพผลผลิตอย่างรวดเร็ว แม่นยำ และไม่ทำลายผลิต เช่น ตู้คอนเทนเนอร์ควบคุมบรรยากาศด้วยโอโซนที่สามารถควบคุมผลไม้เปลือก การใช้สารเคลือบผิวเพื่อยืดอายุและรักษาคุณภาพผลผลิตทางการเกษตรให้ได้นานขึ้น

• ธุรกิจไบโอรีไฟนารี

เป็นอีกหนึ่งกลุ่มอุตสาหกรรมเกษตรที่มีโอกาสเติบโตและหลายภาคส่วนให้ความสนใจ โดยเป็นการแปรรูปวัตถุดิบทางการเกษตรหรือของเหลือทิ้งจากการเกษตรด้วยกระบวนการทางเทคโนโลยีชีวภาพโดยใช้ จุลินทรีย์ แบคทีเรีย ยีสต์ เอ็นไซม์ หรืออื่นๆ ให้ทำหน้าที่เสมือนโรงงาน (cell factory) ให้ได้เป็นผลิตภัณฑ์ฐานชีวภาพที่มีมูลค่าเพิ่มสูงขึ้น เช่น เชื้อเพลิงและพลังงาน ชีวเคมีภัณฑ์ อาหารสัตว์แห่งอนาคต อาหารแห่งอนาคต และชีวเภสัชภัณฑ์ เป็นต้น

นวัตกรรมการเกษตร ช่วยให้การทำเกษตรของคนรุ่นใหม่ง่ายขึ้นได้จริง มาอัปเดตนวัตกรรมดีๆกันต่อ

เปิดโมเดล ‘ฟาร์มต้นแบบ’ แหล่งเรียนรู้เกษตรสมัยใหม่ครบวงจร แห่งแรกในอาเซียน ที่ จ.ชลบุรี เปิดตัวแน่ปลายปี 2562

ใช้ ‘เรื่องกล้วยๆ’ พลิกภาคเกษตรไทยให้โตได้ ต้องส่งเสริม ตลาดส่งออกกล้วยไทย ให้ถูกทาง

‘เกษตรประณีต’ ทางเลือกทางรอดของเกษตรกรไทย สร้างความแตกต่างให้ผลผลิตได้อย่างยั่งยืน

Post Views: 4,068

นวัตกรรมการเกษตรมีกี่ประเภท

นวัตกรรมทางการเกษตร คืออะไร

สมาร์ทฟาร์ม มีอะไรบ้าง

เกษตรทางเลือก มีอะไรบ้าง