การปกครอง ส่วนกลาง สมัยอยุธยา

          3. ��û�Ѻ��ا��û���ͧ��ǹ��ͧ��� ��кҷ���稾�Ш�Ũ���������������Ƿç�Ѵ����ա�ú����çҹ�Ҫ�����ǹ��ͧ�����ٻ�آ��Ժ�� �����˹�ҷ�������Ⱥ��㹻Ѩ�غѹ �����á����� �.�. 2440 ���ô����� ����� �.�.�.�آ��Ժ�š�ا෾� �.�. 116 (�.�. 2440) ��鹺ѧ�Ѻ��㹡�ا෾� �����������价���ҩ��� ��кҷ���稾�����خ���������������ô��������� �.�.�.�آ��Ժ�� �.�. 2448

���稾�����ҸԺ�շ�� 1 (���ͧ) ��ç�ҧ�кͺ��û���ͧ��ǹ��ҧ��Ẻ ���ʴ��� ���Ẻ ��� �վ����ҡ�ѵ����ç�繼���ӹ�¡�û���ͧ�٧�ش ������ʹҺ�� 4 �� ��� �ع���ͧ (���§) �ع�ѧ �ع��ѧ ��Тع�� �繼����´��Թ�������ǡѺ�Ԩ��÷�� 4 ���

  1. ���ͧ (���§) �Ѻ�Դ�ͺ��ҹ�ѡ�Ҥ���ʧ���л�Һ�����ü������
  2. �ѧ ��˹�ҷ������ǡѺ�Ҫ�ӹѡ ����صԸ��� ��еѴ�Թ��դ�����ҧ�
  3. ��ѧ ���� �ҹ��ҹ��ѧ������ѵ� ��ä�� ������յ�ҧ�
  4. �� �Ѻ�Դ�ͺ����ǡѺ����ɵ�

����Ѻ��èѴ����º��û���ͧ�������ٻẺ�������⢷������ ����� ��ا�����ظ�����Ҫ�ҹ� ������ٹ���ҧ��û���ͧ ���ͧ���� ���� 3 ������

  1. ������ͧ���� ��Сͺ�������ͧ˹�Ҵ�ҹ��������Ѻ��ͧ�ѹ��Ҫ�ҹ� 4 ��� ��� ž���� ��ù�¡ ��л��ᴧ ����ؾ�ó���� ������������ͧ�������§��µ�����зҧ���Ҥ� ����ö�Ե�͡Ѻ�Ҫ�ҹ������� 2 �ѹ �� ��þ�� �ԧ����� ��Ҩչ���� �ź��� ྪú��� �Ҫ���� �繵�
  2. ������ͧ��鹹͡ �������ͧ�������ҹ�� ���� ���ͧ�������͡ࢵ������ͧ�����͡仵����ȵ�ҧ� ���� ��Ҫ �ѹ����� ��� �����ո����Ҫ �ѷ�ا ʧ��� ��ҧ �й����� ���� �����§��ҹ ���ͧ����ҹ��ҧ���ͧ�������⢷�� �Ѵ��������ͧ������Ҫ���������ظ��������¹��Ҿ����������ͧ��鹹͡
  3. ���ͧ������Ҫ ���� ���ͧ���С� ������ �ҧ��������� ��С���٪Ҵ�ҹ���ѹ�͡�������ظ�ҹ�� �͡�ҡ�ШѴ��û���ͧ��ǹ�����Ҥ��������ͧ��ҧ� ���� �ѧ�ա�èѴ����º��û���ͧ��ͧ����������ͧ�����ա �����͡���ǧ �ǧ������繵Ӻ� ��еӺ����͡�������ҹ ���ռ�黡��ͧ����дѺ �ѧ��� �����ǧ �ӹѹ����ѡ���Ѻ��ô��ѡ����繾ѹ ��м���˭��ҹ

��ЪҪ��������ظ�ҵ͹���հҹ������ ��˹�ҷ���駷ҧ�Ҫ��� ���˹�ҷ��ҧ�����͹ ������ѹ�������ҡ�û���ͧ����¹���ѧ����շ�ɮա���觧ҹ ��ЪҪ���������Ѻ���Թ�����赹��Ф�ͺ���Ǩзӡ����л�١�� ������ռż�Ե�Դ��鹾ǡ���е�ͧ�ͺ��ǹ˹�����Ѻ�ع�ѧ ���ͼ�������Ѻ�ͺ���������ŷ��Թ��� ���е�ͧ���������ǹ˹����Ѻ�� ����������鵹����㹷��Թ�ͧ�� �ع�ҧ���繼��Ǻ�������µç �����˹�ҷ���д����ѧ����֡ʧ���� ����ࡳ���ç�ҹ仪��·ӧҹ�Ҹ�ó����ª�� �����ҡѺ��һ�ЪҪ��������ء���е�ͧ�Ѻ������ҡ�ѵ���� �հҹ��繷��÷ء��

การปกครองของกรุงศรีอยุธยาตลอดระยะเวลาแห่งการเป็นราชธานีอันยาวนาน  มีการปรับเปลี่ยนรูปแบบการปกครองแตกต่างกันแต่ละยุคแต่ละสมัย  ซึ่งสามารถแบ่งรูปแบบการปกครองได้เป็น 3 ช่วง  คือ  สมัยอยุธยาตอนต้น  สมัยอยุธยาตอนกลาง  และสมัยอยุธยาตอนปลาย

สมัยอยุธยาตอนกลาง
ช่วงเวลาตั้งแต่สมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถถึงสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช (พ.ศ. 1991 – 2231)  สมัยนี้เป็นสมัยที่อาณาจักรอยุธยามีความมั่นคงเป็นปึกแผ่น  และเริ่มเป็นอาณาจักรที่ยิ่งใหญ่  มีอำนาจทางการเมืองการปกครองเจริญรุ่งเรืองสูงสุด  รวมทั้งมีสภาพทางเศรษฐกิจที่เจริญรุ่งเรือง  มีการติดต่อค้าขายกับต่างชาติ
ในรัชสมัยของสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถได้มีการจัดระเบียบการปกครองโดยรวมอำนาจไว้ที่ศูนย์กลาง  เพื่อให้เหมาะสมกับสภาพของอาณาจักรอยุธยาในขณะนั้นที่ขยายดินแดนกว้างออกไป
สาเหตุที่ทำให้สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถปฏิรูปการปกครองอาณาจักรอยุธยา  มีดังนี้
1.  สืบเนื่องจากการที่อยุธยาได้ขยายดินแดนออกไปกว้างขวาง  และได้รวมเอาดินแดนของอาณาจักรสุโขทัยเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของอาณาจักร  จึงจำเป็นต้องขยายอำนาจการปกครองออกไปให้ควบคุมดินแดนท้งหมดไว้ได้
2.  เกิดปัญหาเรื่องความมั่นคงของอาณาจักร  จากการที่เมืองหน้าด่านมีกองกำลังป้องกันเมืองจึงมีอำนาจมาก  ทำให้เกิดการชิงราชสมบัติอยู่บ่อยครั้ง
3.  ทรงต้องการปรับปรุงระเบียบการปกครองที่มีมาแต่เดิม  เพื่อให้เหมาะสมกับสถานการณ์ในขณะนั้น

1.1  การปกครองส่วนกลาง
สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ  ทรงจัดแบ่งขุนนางและไพร่พลทั่วราชอาณาจักรใหม่  โดยแบ่งออกเป็น 2 ฝ่าย  คือ  ฝ่ายพลเรือน  และฝ่ายทหาร
ในยามที่บ้านเมืองสงบสุข  หน้าที่ของฝ่ายพลเรือนและฝ่ายทหารจะแยกจากกัน  เพื่อรับผิดชอบบริหารบ้านเมืองตามที่ได้รับมอบหมายให้มีประสิทธิภาพ  แต่เมื่อยามเกิดสงคราม  ทั้ง 2 ฝ่ายจะต้องรวมกำลังกัน  เพื่อต่อสู้ข้าศึกศัตรูและป้องกันประเทศให้มั่นคงปลอดภัย
ฝ่ายทหาร  มีสมุหพระกลาโหมเป็นหัวหน้าบังคับบัญชาดูแลราชการฝ่ายทหารทั่วราชอาณาจักร  เพื่อเตรียมไพร่พลและกำลังอาวุธไว้ให้พร้อมเพรียง  สามารถสู้รบในยามเกิดสงครามได้
ฝ่ายพลเรือน  มีสมุหนายกเป็นหัวหน้าบังคับบัญชาดูแลรับผิดชอบงานฝ่ายพลเรือนทั่วราชอาณาจักร  และคอยกำกับดูแลการทำงานของเหล่าเสนาบดีจตุสดมภ์เดิม  ซึ่งสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถทรงเปลี่ยนชื่อ  และปรับปรุงหน้าที่ของหน่วยงานทั้ง 4 ใหม่  โดยให้มีหน้าที่รับผิดชอบบริหารราชการแผ่นดินแตกต่างกันไปตามที่ทรงมอบหมาย  ดังนี้
กรมเวียง  (นครบาล) มีหน้าที่ดูแลความสงบเรียบร้อยของบ้านเมือง  และรักษาความสงบสุขของราษฎรในเขตราชธานี
กรมวัง  (ธรรมาธิกรณ์)  มีหน้าที่ดูแลรับผิดชอบเกี่ยวกับราชสำนัก  งานราชพิธี  และพิพากษาคดีความของราษฎร
กรมคลัง  (โกษาธิบดี)  มีหน้าที่ดูแลรายรับรายจ่ายและเก็บรักษาพระราชทรัพย์  จัดเก็บอากรค่าธรรมเนียมต่าง ๆ ติดต่อค้าขายกับต่างประเทศ
กรมนา  (เกษตราธิการ)  มีหน้าที่ดูแลส่งเสริมให้ราษฎรทำไร่  ทำนา  เก็บข้าวขึ้นฉางหลวง  เพื่อใช้เป็นเสบียงในยามศึกสงครามหรือยามเกิดข้าวยากหมากแพง

 1.2  การปกครองส่วนภูมิภาค
                         สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถทรงวางหลักเกณฑ์ต่าง ๆ ในการปกครองส่วนภูมิภาคให้มีลักษณะแบบเดียวกันกับส่วนกลาง  และได้ยกเลิกเมืองลูกหลวงหรือเมืองหน้าด่านทั้ง 4 ทิศ  โดยแบ่งเขตของการปกครองเป็น 3 เขต  ดังนี้
1)  หัวเมืองชั้นใน  ได้แก่  เมืองที่อยู่ใกล้ราชธานี  เช่น  ราชบุรี  เพชรบุรี  ชัยนาถ  นครสวรรค์  สุพรรณบุรี  ชลบุรี  เป็นต้น  เมืองเหล่านี้มีฐานะเป็นเมืองจัตวา  พระมหากษัตริย์ทรงแต่งตั้งขุนนางไปปกครอง  ผู้ปกครองเมืองเรียกว่า  ผู้รั้ง
2)  หัวเมืองชั้นนอก  ได้แก่  เมืองที่อยู่ห่างไกลจากราชธานีออกไป  แบ่งเป็นเมืองชั้นเอก โท ตรี ตามขนาดและความสำคัญของแต่ละเมือง  ดังต่อไปนี้
–  เมืองชั้นเอก  เป็นเมืองใหญ่  มีประชาชนมาก  เช่น  พิษณุโลก  นครศรีธรรมราช
–  เมืองชั้นโท  เป็นเมืองที่สำคัญรองลงมา  เช่น  สุโขทัย  กำแพงเพชร  สวรรคโลก
–  เมืองชั้นตรี  เป็นเมืองที่ขนาดเล็ก  เช่น  ไชยา  ชุมพร  นครสวรรค์
3)  หัวเมืองประเทศราช  ได้แก่  เมืองขึ้นของกรุงศรีอยุธยา  เช่น  ปัตตานี  มะละกา  เชียงกราน  ทวาย  ผู้ปกครองต้องส่งเครื่องราชบรรณาการ  ต้นไม้เงิน  ต้นไม้ทอง  มาถวายกษัตริย์ที่กรุงศรีอยุธยา  โดยมีข้อกำหนด 3 ปีต่อหนึ่งครั้ง  และต้องส่งกองทัพมาช่วยสู้รบกับข้าศึกศัตรูเมื่อเมืองหลวงเกิดมีศึกสงครามขึ้น  วิธีการปกครองยังคงใช้วิธีเดียวกับสมัยอยุธยาตอนต้น

1.3  การปกครองส่วนท้องถิ่น
                         สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถทรงแบ่งการปกครองส่วนท้องถิ่นเป็นหน่วยงานต่าง ๆ เพื่อให้การปกครองดูแลได้ทั่วถึงมากขึ้น  โดยเริ่มจากหมู่บ้านมีผู้ใหญ่บ้านปกครองดูแล  ตำบลมีกำนันดูแล  แขวงมีหมื่นแขวงดูแล  และเมืองมีเจ้าเมืองดูแล  การปกครองท้องถิ่นดังกล่าวได้ใช้สืบทอดมาจนถึงสมัยรัตนโกสินทร์

แบ่งปันสิ่งนี้:

  • Twitter
  • Facebook

Like this:

ถูกใจ กำลังโหลด...

การปกครองสมัยอยุธยาตอนกลางเป็นแบบใด

ระบอบการปกครองในสมัยอยุธยาเป็นระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ อำนาจอธิปไตยอยู่ที่พระมหากษัตริย์เพียงพระองค์เดียว เหมือนกับสมัยสุโขทัย แต่แนวความคิดเกี่ยวกับพระมหากษัตริย์ได้เปลี่ยนแปลงไปตามคติพราหมณ์ซึ่งพวกขอมนำมา โดยถือว่าพระมหากษัตริย์ทรงเป็นผู้ที่ได้รับอำนาจจากสวรรค์ตามแนวความคิดแบบลัทธิเทวสิทธิ์

กรุงศรีอยุธยาใช้การปกครองรูปแบบใด

กรุงศรีอยุธยาปกครองรูปแบบที่มีกษัตริย์ทรงเป็นพระประมุข ที่มีอำนาจสูงสุดในการปกครองแผ่นดินพระองค์ทรงมอบหมายให้พระบรมวงศานุวงศ์ และขุนนางปกครองดูแลเมืองลูกหลวงหลานหลวง และเมืองหน้าด่านต่างพระเนตรพระกรรณ ส่วนเมืองประเทศราชมีเจ้านายในราชวงศ์เก่าปกครอง ขึ้นตรงต่อกรุงศรีอยุธยาเมืองราชธานี