Tweet
ภาพจาก : พิพิธภัณฑ์ศิลปะไทยร่วมสมัย กรุงเทพมหานคร
เบญจกัลยาณี
สตรีผู้มีศุภลักษณ์หรือลักษณะงาม ๕ ประการ
คำว่า เบญจกัลยาณี คนส่วนใหญ่คงจะเข้าใจว่าหมายถึง ผู้หญิงที่มีความเพียบพร้อมด้วยรูปร่าง หน้าตา กิริยามารยาท การศึกษา และชาติตระกูล แต่อันที่จริงแล้ว เบญจกัลยาณี มิได้มีความหมายเช่นนั้น
ในพจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๔๒ ได้ให้นิยามของคำ เบญจกัลยาณี ไว้ว่า “น. หญิงมีลักษณะงาม ๕ ประการ คือ ๑. ผมงาม ๒. เนื้องาม (คือ เหงือกและริมฝีปากแดงงาม) ๓. ฟันงาม ๔. ผิวงาม ๕. วัยงาม (คือ ดูงามทุกวัย)”
อ้างจากอรรถกถาธรรมบท เรื่องนางวิสาขา มหาอุบาสิกา ได้กล่าวถึงลักษณะของเบญจกัลยาณีไว้ สรุปลักษณะได้ว่า
๑.ผมงาม หมายถึง เรือนผมยาวเป็นเงางามดุจหางนกยูง เกล้ารัดไว้ที่ท้ายทอยเบื้องหลัง เมื่อปล่อยปลายผมตกไปตามลำตัว ปลายผมจะเป็นวงวกช้อนงอนขึ้นเล็กน้อย
๒.เนื้องามหมายถึง ริมฝีปากงาม มีสีแดงดั่งผลตำลึงสุก หรือดุจทาด้วยน้ำครั่ง หรือดั่งสีแก้วประพาฬแดง เล็บงาม คือ เล็บมือและเล็บเท้าทั้ง ๒๐ นิ้วที่ยังไม่พ้นเนื้อออกมา มีสีแดงดุจน้ำครั่ง ที่พ้นเนื้อออกมาแล้ว มีสีขาวเหมือนสีสังข์และสีนมสด
๓.กระดูกงาม กระดูกในที่นี้คือฟันทั้ง ๓๒ ซี่ขาวสะอาดและเรียบชิดสนิท ขาวดุจสังข์ที่ขัดดีแล้ว เป็นเงาลึกสม่ำเสมอ เรียบสนิทไม่ชิดไม่ห่าง ดุจดังแก้วที่นายช่างได้เจียระไนแล้วจัดเรียงไว้อย่างเป็นระเบียบ
๔.ผิวงาม คือ ผิวกายงามเปล่งปลั่งดั่งผลประยงค์สุกหรือดั่งสีทองคำธรรมชาติ ละเอียดอ่อน เกลี้ยงเกลามีเลือดฝาดสมบูรณ์ โดยมิต้องใช้เครื่องประเทืองผิว
๕.วัยงาม แม้จะมีอายุมากแล้ว แต่ก็ยังมีผิวพรรณผุดผ่อง ไม่มีริ้วรอย เนื้อหนังเต่งตึงอยู่จนแก่ ถึงจะมีลูกตั้ง ๑๐ คน หรือจะมีอายุมาก ผิวก็งดงามเหมือนกับหญิงสาวแรกรุ่น.
นอกจากนี้ อรรถกถาชาดก ยังได้กล่าวถึงลักษณะของเบญจกัลยาณี เรื่องนางวิสาขา ผู้สร้างปุพพรามปราสาทถวายวัดครั้งพุทธกาล สรุปได้ว่า นางวิสาขาวัยงามนักหนา นางมีบุตรชาย ๑๐ บุตรหญิง ๑๐ บุตรชายหญิงมีบุตรชายหญิงอีกคนละ ๑๐ ตลอดชีวิตของนางมีบุตรหลานถึง ๘,๔๒๐ คน นางวิสาขาไปที่ใด บุตรหลานห้อมล้อมไปเป็นหมู่ ผู้คนดูไม่ออกว่าคนไหนคือนางวิสาขา เพราะเห็นเป็นหนุ่มเป็นสาวเสมอเหมือนกันหมด นางวิสาขามีอายุยืนถึง ๑๒๐ ปี และเป็นลูกสาวเศรษฐี ได้กินอิ่ม นอนหลับเต็มที่ ประกอบกับใจบุญด้วย จึงงามทั้งกายใจ