ทัศนธาตุและการออกแบบในสิ่งแวดล้อม from ณัฐพล บัวพันธ์
ทัศนธาตุและหลักการออกแบบ ความรู้เกี่ยวกับทัศนธาตุ สิ่งที่เป็นปัจจัยของการมองเห็น ในผลงานทัศนศิลป์ อันประกอบไปด้วย จุด เส้น รูปร่าง-รูปทรง น้้าหนักอ่อน-แก่ พื้ นที่ว่าง พื้ นผิว และสี เป็นสิ่ง ที่ศิลปินนำมาใช้ในการสร้างสรรค์ผลงาน เพื่ อสื่อความหมายตามแนวคิด โดยนำทัศนธาตุมาประกอบให้เข้ากันและเกิดการรวมตัวกันอย่างสมบูรณ์ โดยอาศัยหลักเกณฑ์ความเป็นเอกภาพ ความกลมกลืนและความสมดุล 1
สิ่งแวดล้อม (ENVIRONMENT) สิ่งต่าง ๆ ที่มีอยู่ แวดล้อม ชีวิตมนุษย์ทั้งสิ่งที่เป็นธรรมชาติ ซึ่งเกิดขึ้นเอง และสิ่งที่มนุษย์สร้างหรือพัฒนาขึ้น และเป็นแรงบันดาลใจให้เกิดการสร้างสรรค์งานทัศนศิลป์ 2
สิ่งแวดล้อมที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ 3
สิ่งแวดล้อมที่มนุษย์สร้างขึ้น 4
ทัศนธาตุในสิ่งแวดล้อม เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ รูปทรงที่ปรากฏจะเป็นไปอย่างอิสระ รูปทรงมีการเปลี่ยนแปลงไปตามธรรมชาติ รูปลักษณะและความงามจะปรากฏตามกฎของธรรมชาติ 5
ทัศนธาตุในงานทัศนศิลป์ เกิดขึ้นจากการสร้างารรค์ของมนุษย์ รูปทรงเป็นไปตามจินตนาการและแนวคิดของผู้สร้างสรรค์ รูปทรงจะมีการเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา ตามแนวคิดของผู้สร้างสรรค์ รูปทรงและความงามมีปรากฏอยู่ได้ทุกเวลา ทุกพื้นที่ตามแนวคิดในการสร้างสรรค์ ส่วนประกอบของการมองเห็น หรือสิ่งที่เป็น ปัจจัยของการเห็นในงานทัศนศิลป์ ที่นำมาจัดเป็นภาพ ประกอบด้วย จุด เส้น รูปร่างและรูปทรง น้ำหนัก 6 อ่อน-แก่ พื้นที่ว่าง พื้นผิว และสี
องค์ประกอบของทัศนธาตุ 7
1.จุด (DOT OR POINT) 2.เส้น (LINE) 3.น้ำหนักอ่อนแก่ของแสงและเงา (TONE OR LIGHT & SHADOW) 4.ที่ว่างหรือช่องไฟ (SPACE) 5.รูปร่างและรูปทรง (SHAPE & FROM) 6.สี (COLOUR) 7.ลักษณะผิว (TEXTURE) 8
1. จุด (DOT) 9
1. จุด (DOT) จุดในสิ่งแวดล้อม 10
11
12
13
14
1. จุด (DOT) จุดในงานทัศนศิลป์ 15
การนำจุดในสิ่งแวดล้อมมาออกแบบสร้างสรรค์สิ่งต่าง ๆ 16
2. เส้น (LINE) 17
18
19
2. เส้น (LINE) เส้นในสิ่งแวดล้อม 20
21
22
23
24
25
26
เส้นในงานทัศนศิลป์ 27
28
3. น้ำหนักอ่อนแก่ของแสงและเงา (TONE OR LIGHT & SHADOW) จำนวนความเข้ม ความอ่อนของสีต่าง ๆ และแสงเงาตามที่ประสาท ตารับรู้ เมื่อเทียบกับน้ำหนักของสีขาว - ดำ ความอ่อนแก่ของแสง เงาทำให้เกิดมิติ เกิดระยะใกล้ไกลและสัมพันธ์กับเรื่องสีโดยตรง 29 ที่มา //www.cpss.ac.th/learnonline/art_say/unit_1.html
30
31
4. บริเวณว่าง (SPACE) / พื้นที่ว่าง บริเวณว่าง (SPACE) หมายถึง บริเวณที่เป็นความว่างไม่ใช่ส่วนที่เป็นรูปทรง หรือเนื้อหาในการจัดองค์ประกอบใดก็ตาม ถ้าปล่อยให้มีพื้นที่ว่างมากและให้มีรูป ทรงน้อย การจัดนั้นจะให้ความรู้สึกอ้างว้าง โดดเดี่ยว 1. พื้นที่ว่างระหว่างรูปร่าง รูปทรง พื้นผิว สี 2. ปริมาตรของอากาศที่ล้อมรอบรูปทรงหรือวัตถุ 3. ปริมาตรของอากาศที่ถูกล้อมรอบด้วยขอบเขต 4. การแทนค่าความลึกลักษณะ 3 มิติลงบนระนาบ 2 มิติในงานทัศนศิลป์ 32
ลักษณะของที่ว่าง สามารถแบ่งที่ว่างในงานศิลปะได้เป็น 2 ลักษณะดังนี้ 1. ที่ว่างแบบ 2 มิติ คือพื้นที่ระหว่างรูปบนพื้นผิวแบนราบ เช่นกระดาษ ผ้าใบ เป็นที่ว่างที่ กำหนดด้วยความกว้างและความยาว เท่านั้น 2. ที่ว่างแบบ 3 มิติ คือมีปริมาตรของอากาศที่อยู่ระหว่างวัตถุ หรือรูปทรง กำหนดด้วยความ กว้าง ความยาว และความลึก สามารถแบ่งออกได้เป็น 2 ประเภท 2.1 ที่ว่างลวงตา หรือที่ว่างแบบรูปภาพ (PICTORIAL SPACE) เป็นที่ว่างที่เกิดจาก ความรู้สึกเมื่อได้เห็นภาพ ไม่สามารถสัมผัสได้ เป็นที่ว่างในงาน 2 มิติ ที่สร้างสรรค์ให้ดูคล้ายจริง คล้ายมีความลึก เช่น งานจิตรกรรม ภาพพิมพ์ 2.2 ที่ว่างจริง หรือที่ว่างกายภาพ (PHYSICAL SPACE) เป็นที่ว่างที่มีอยู่จริง สามารถ สัมผัสได้ เป็นที่ว่างในงานที่มีลักษณะเป็น 3 มิติจริง เช่น งานสื่อผสม งานประติมากรรม และงาน สถาปัตยกรรม 33
34
35
5. รูปร่าง รูปทรง (SHAPE & FROM) รูปร่าง รูปทรง เกิดจากการนำเอาเส้นลักษณะต่าง ๆ มาประกอบให้เป็นเรื่องราว ทั้งนี้รูปร่างจะเป็นเส้น โครงของวัตถุสิ่งของ มีลักษณะ 2 มิติ คือ กว้าง และยาว ส่วนรูปทรง เป็นเส้นโครงของ วัตถุสิ่งของ มีลักษณะ 3 มิติ คือ กว้าง ยาว และลึก (หนา) 36
37
ความหมายของรูปร่าง รูปร่าง (SHAPE) หมายถึงภาพที่เกิดจากเส้นและทิศทางที่มีปลายทั้งสอง มาบรรจบกัน รูปร่างพื้นฐานมี 3 ลักษณะ คือ วงกลม สามเหลี่ยม และ สี่เหลี่ยม ซึ่งเรียกว่ารูปร่างเรขาคณิต หรืออาจเพิ่มเติมรูปร่างอิสระอีกก็ได้ 38
ตัวอย่างรูปร่าง เป็นรูปที่มีลักษณะแบน เป็น ๒ มิติ มีความกว้างและความยาว ไม่มีความหนา 39
40 ที่มา //www.thaischool.in.th/_files_school/10106250/data/10106250_1_20170127-133156.pdf
ความหมายของรูปทรง รูปทรง (FROM) โครงสร้างทั้งหมดของวัตถุที่ปรากฎแก่สายตาในลักษณะ 3 มิติ คือมีทั้งส่วนกว้าง ส่วนยาว ส่วนหนาหรือลึก คือ จะให้ความรู้สึกเป็น แท่ง มีเนื้อที่ภายใน มีปริมาตร และมีน้ำหนัก 41
ตัวอย่างรูปทรง เป็นรูปที่มีลักษณะแบน เป็น 3 มิติ มีความกว้างและความยาว และความหนา 42
43 ที่มา //www.thaischool.in.th/_files_school/10106250/data/10106250_1_20170127-133156.pdf
44
6. สี (COLOUR) สีเป็นปรากฏการณ์ของแสงที่ส่องกระทบวัตถุ สะท้อนเข้าสู่ตามนุษย์ สิ่งที่ปรากฎอยู่ทั่วไปรอบ ๆ ตัวเรา ไม่ว่าจะเป็นสีที่เกิดขึ้นเองในธรรมชาติ หรือ สิ่งที่มนุษย์สร้างขึ้น สีทำให้เกิดความรู้สึกแตกต่างมากมาย เช่น ทำให้รู้สึกสดใส ร่าเริง ตื่นเต้น หม่นหมอง หรือเศร้าซึมได้ เป็นต้น 45
46
47
วงจรสี คือ สีที่เกิดจากการผสมกันเป็นคู่ เริ่มตั้งแต่ แม่สี 3 สี แล้ว เกิดเป็นสีใหม่ขึ้นมา จนครบ วงจร จะได้สีทั้งหมด 12 สี ซึ่งแบ่งสีเป็น 3 ขั้น 48