���������Ҥ��ҧ � �ͧ�š���ա�á�Ш�µ�Ǣͧ��Ъҡ�ᵡ��ҧ�ѹ�͡� �� ����dz����Һ���� ����� �ѡ���ջ�Ъҡ�����˹���㹢�����ǡѹ����dz���ŷ��·�������� ���ͺ���dz�����š ������ҡ��˹����繨����������駶�蹰ҹ������� �ѧ����ѡɳзҧ���Ի���� �֧���Է�Ծŵ�͡�õ�駶�蹰ҹ�ͧ������
�Ѩ��·���ռŵ�͡�õ�駶�蹰ҹ�ͧ������㹴�ҹ��ҧ �
�Ѩ��´�ҹ��Ҿ�Ǵ�����ҧ������ʵ�����ռŵ�ͤ���������ͧ������ �� 2 ���ҧ ����
1. �ѡɳ����Ի���� ���¶֧ �����٧��Ӣͧ��鹷�����š ������Դ���Ի����Ẻ��ҧ � �� ���� ����� ����Һ ����Һ�٧ �����Һ
���� ������� ��觻Ѩ��·�������Դ�ѡɳ����Ի���� ���� ���������Ǣͧ���͡�š ��ûзآͧ����� ��á�зӢͧ����� ��ù���� �� ���� ����ѡɳзҧ�ó��Է��
2. �ѡɳ������ҡ�� ���¶֧ �ѡɳТͧ������ҡ�ȷ���������繻�Ш�㹷�ͧ��� ����ջѨ��� ��ҧ � �Ǻ������� �� ������ҧ�ҡ���� ��ȷҧ����Ш� ����ʹ��������ط� �������Ѻ ��ҵ������㹨ش�˹����ԡѴ�ҧ������ʵ���������еԨٴ� �������ö���͡�������ҡ�� Ẻ����鹠�����ҡ�� Ẻ�������� �����ҡ��Ẻͺ��� �����ҡ��Ẻ˹�� �����ҡ�� Ẻ�����š ��������ҡ��Ẻ �����٧
��õ�駶�蹰ҹ�ͧ���������Է�ԾŨҡ����
���
㹡�÷����������������ѹ����ѡ�������� ��ͧ����»Ѩ��µ�ҧ � ���������ӹ�µ�͡�õ�� ��蹰ҹ �繵����
��� 1. ��Ҿ�Ǵ�����ҧ����Ҿ �����Ҿ�Ǵ���������ҵ� ���� ���觷�Ѿ�ҡø����ҵ� �� �������ҵ� ���ŷ���駷����������Ѻ��ü�Ե����ô����Ըա����л�١��� �������§�ѵ�� �դ��� ��ʹ��� �ҡ��¾Ժѵ������ç��������ҵ� �����Ҿ�Ǵ���� ������������ҧ��� �ѹ���� ��觻�١���ҧ����駺���鹷�� �� ��з��� ����� ��鹷ҧ ���Ҥ����� ����к�����������
��� 2. ����� ��������˹�ҷҧ������繻Ѩ��·�����Է�Ծŵ�;Ѳ�ҡ��㹡�� ��駶�蹰ҹ �µç �� ����շҧ����ɵ� ��ä��Ҥ����� ��á�����ҧ 㹺ҧ ��ͧ��蹵�駶�蹰ҹ��
����������к���êŻ�зҹ㹡���ɵ� ������ѡ���ҹ��˹� 㹡�������§������ѧ �ٹ���ҧ ��������дǡ�Ǵ���� ������Դ��â��µ��㹡�� ��駶�蹰ҹ�ͧ������
��� 3. �ѧ������Ѳ����� ��������Ǣͧ���������繪���������ѧ�� �ش����������� ����Դ��������ѹ��ҧ�ѧ�� �դ����Ѻ�Դ�ͺ�����ѹ㹡Ԩ�����Ҹ�ó����ª�� �� ��ê��¡ѹ���� �к��Ż�зҹ ������¡�ç�ҹ ����Դ������Ҫվ �дѺ��鹷ҧ�ѧ�� �ͧ�ؤ�ŵ�ҧ � �� ��黡��ͧ ��м���������û���ͧ �ʹյ������ӹҨ�٧�ش�ͧ���ͧ �ѡ����㨡�ҧ���ͧ �������ǹ����� ��û�ͧ�ѹ���ҧ ˹������ѧ������դ������������ ���ҧ���¸�����ǹ�Ѳ���������ẺἹ ��ô�ç���Ե ���� ���ҧ�����ʹ�
�������� ���Է�Ծŵ���ٻẺ��õ�駶�蹰ҹ �� ʶҹ��� �ѡ����Է��� �ѡ��˹������٧ �ҡ�����Ҥ����� � ���;Ըա��� �繻Ѩ�����Űҹ����е����餹 ;¾�������ǡѹ
4. ���ɰ�Ԩ ����ͻ�Ъҡ��ҡ��� �ա�����¡�ç�ҹ�Ѵਹ �����դ�������㹡�� �š����¹����� ��Ե�ѳ�� ��С�ú�ԡ�� �ٹ���ҧ�Ԩ�����ѧ����Ǥ�� ���Ҵ� ���ͧ����պ��ҷ ���ٹ���ҧ��ä���ѡ�ա�â��µ�Ǿ���� � �Ѻ��â��µ�Ƿҧ���ɰ�Ԩ
��� 5. �Ѩ��·ҧ��ҹʧ������Т�͢Ѵ��駷ҧ������ͧ ������Դ�Ѱ�ҵ� (Nation State) �ӹҨ�Ѱ ��ͨӹǹ���ѧ�� ������ա�÷��֡ʧ���� ��骹Ш��ա�á�Ҵ����餹᷺�ء���駹����� ��õ�駶�蹰ҹ���� �� ����ѵ���ʵ����ҹ�� ������ �ѵ���Թ������ҹ��
���¾����ҡ������ؤ �ѵ���Թ��������ա�á�Ҵ����餹��������ҹ�� ���С�˹�ҹ��������Ҵ����餹 ���� �ӹǹ�ҡ������ռ�餹�Һҧ �繡�����ҧ��ҹ�ŧ���ͧ�¡�á�Ҵ����餹�ҡ������ͧ ��ҧ � �ҧ��� ���͡��;¾���ҡ������ͧ��ҧ � ����������ᶺ�Ҥ���ѹ�͡��§�˹�� �繨ӹǹ�ҡ �ա��;¾����з�觻Ѩ�غѹ��ѧʧ�������µ��� ��� ��� ���� ���ա��;¾ ��餹��ѡɳ� ���˹����ʧ�����������«�觡������Դ�ѭ�ҵ�ҧ � ������ҡ��� ���;¾ ��ѧ����Դ�Ѱ�ҵ� �繡��;¾���դ����Ѻ����ҡ�����ҡ��觢��
Ref : //www2.se-ed.net/nfed/history/index_his.html 14/02/2008
ทฤษฎีเรื่อง ประชากร ในระบบนิเวศ (Population) เป็นเรื่องที่นำมาประยุกต์ใช้กับสิ่งมีชีวิตต่างๆ เพื่อประเมินและคาดการณ์ปรากฏการณ์ต่างๆ ที่เกิดขึ้นในสิ่งมีชีวิต เช่น การกระจายพันธุ์ จำนวนประชากรในพื้นที่ โอกาสการรอดชีวิต และโอกาสการเกิดชนิดพันธุ์ใหม่
ประชากร ในระบบนิเวศ (Population) คือ กลุ่มของสิ่งมีชีวิตชนิดเดียวกัน (Single Species) ที่อาศัยอยู่ร่วมกันในพื้นที่ หรือในอาณาบริเวณเดียวกัน ณ ช่วงเวลาใดเวลาหนึ่ง โดยทำกิจกรรมร่วมกันหรือมีปฏิสัมพันธ์ระหว่างกันภายในกลุ่มประชากรดังกล่าว
การอาศัยอยู่ร่วมกันเป็นกลุ่มของสิ่งมีชีวิต ก่อให้เกิดลักษณะเฉพาะของกลุ่มประชากร เช่น ขนาดหรือจำนวนประชากร (Population Size) และความหนาแน่น (Population Density) ซึ่งเป็นคุณสมบัติสำคัญสำหรับการศึกษาประชากรในระบบนิเวศ ทั้งอัตราการเกิด การตาย การอพยพเข้าออก และการกระจายตัวของกลุ่มอายุ ตลอดจนความสัมพันธ์ที่เกิดขึ้นภายในกลุ่ม ทั้งในด้านการช่วยเหลือเกื้อกูล การแก่งแย่งแข่งขันกัน และความสัมพันธ์หลายรูปแบบที่มีต่อกลุ่มประชากรของสิ่งมีชีวิตชนิดอื่น ๆ ในระบบนิเวศ
ลักษณะสำคัญของ ประชากร
ความหนาแน่นประชากร (Population Density) คือ จำนวน ประชากร ต่อหน่วยพื้นที่สำหรับสิ่งมีชีวิตบนบก หรือต่อหน่วยปริมาตรสำหรับสิ่งมีชีวิตในน้ำ
การกระจายตัวของประชากร (Dispersion) คือ การกระจายตัวของสมาชิกภายในกลุ่มประชากรในพื้นที่อยู่อาศัย โดยมีปัจจัยทางสภาพแวดล้อมที่ส่งผลต่อลักษณะการกระจายตัวของสิ่งมีชีวิตดังกล่าว การกระจายของประชากรสามารถจำแนกออกเป็น 3 รูปแบบ ดังนี้
1. การกระจายแบบกลุ่ม (Clumped Dispersion) คือ การกระจายตัวของประชากรที่ไม่สม่ำเสมอทั่วทั้งบริเวณ โดยมีการกระจุกตัวเป็นกลุ่ม ๆ อยู่บริเวณใดบริเวณหนึ่ง ซึ่งการกระจายตัวแบบกลุ่มเป็นรูปแบบประชากรที่พบเห็นได้มากที่สุดในธรรมชาติ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในพวกสัตว์ต่าง ๆ ซึ่งมีพฤติกรรมการอยู่ร่วมกันเป็นกลุ่มหรือสังคม เนื่องจากปัจจัยการดำรงชีวิต เช่น แหล่งน้ำ แหล่งอาหาร ที่ไม่สมบูรณ์
2. การกระจายแบบสม่ำเสมอ (Uniform Dispersion) คือ การกระจายตัวของประชากรที่มีการจัดระเบียบ จากปัจจัยการดำรงชีวิตที่มีอยู่อย่างค่อนข้างจำกัด แต่กระจายอยู่ทั่วทั้งบริเวณอย่างสม่ำเสมอ ซึ่งส่งผลให้สิ่งมีชีวิตจึงเป็นต้องจัดระเบียบการอยู่ร่วมกัน เพื่อให้สามารถเข้าถึงปัจจัยต่าง ๆ ได้อย่างทั่วถึง
3. การกระจายแบบสุ่ม (Random Dispersion) คือ การกระจายตัวของประชากรที่ปราศจากแบบแผนใด ๆ เนื่องจากเป็นบริเวณที่มีปัจจัยที่จำเป็นเพียงพอต่อทุกชีวิต อีกทั้งยังมีการกระจายตัวอย่างสม่ำเสมอ ส่งผลให้สิ่งมีชีวิตสามารถอยู่อาศัยได้ในทุกอาณาบริเวณ การแก่งแย่งแข่งขันจึงไม่สูงนักในกลุ่มประชากร
โครงสร้างอายุประชากร (Age Structure) คือ ลักษณะการกระจายตัวของอายุสมาชิกในกลุ่มประชากร โดยในทางนิเวศวิทยาสามารถแบ่งโครงสร้างอายุประชากรออกเป็น 3 กลุ่ม ได้แก่
– วัยก่อนเจริญพันธุ์ (Pre-reproductive Age) คือ สมาชิกซึ่งยังไม่พร้อมสืบพันธุ์
– วัยเจริญพันธุ์ (Reproductive Age) คือ สมาชิกในวัยสืบพันธุ์
– วัยหลังเจริญพันธุ์ (Post-reproductive Age) คือ สมาชิกซึ่งไม่สามารถสืบพันธุ์ได้อีกแล้ว
โครงสร้างอายุประชากรทั้ง 3 กลุ่ม สามารถนำมาแสดงเป็นสัดส่วนบนแผนภาพ โดยใช้การแสดงพื้นที่แทนจำนวนโครงสร้างอายุประชากรที่เรียกว่า “พีระมิดอายุ” (Age Pyramid)
– อัตราส่วนเพศ (Sex Ratio) คือ อัตราส่วนเพศของสิ่งมีชีวิต ซึ่งสิ่งมีชีวิตต่างชนิด มักมีอัตราส่วนระหว่างเพศผู้และเพศเมียแตกต่างกันออกไป โดยส่วนใหญ่ขึ้นอยู่กับพันธุกรรมของสิ่งมีชีวิตหรือสภาพแวดล้อมที่อยู่อาศัย เป็นต้น
– อัตราการเกิด-การตาย (Birth – Death Rate) คือ การเพิ่มขึ้น-ลดลงของจำนวนประชากรในหนึ่งหน่วยเวลา
– การอพยพเข้า-ออก (Immigration – Emigration) คือ การเคลื่อนย้ายประชากรจากกลุ่มหนึ่งไปรวมกับอีกกลุ่มหนึ่ง ซึ่งส่งผลต่อขนาดและจำนวนของประชากรดั้งเดิม
การเติบโตของประชากร (Population Growth)
การเปลี่ยนแปลงขนาดของประชากรเกิดขึ้นอยู่อย่างสม่ำเสมอในธรรมชาติ (Population Dynamics) ทั้งจากอัตราการเกิดใหม่ การตาย การอพยพเข้า และการอพยพออกของประชากรในกลุ่ม ซึ่งการเติบโตของประชากรในช่วงเวลาใดช่วงเวลาหนึ่งมักเกี่ยวข้องกับการสืบพันธุ์เป็นหลัก ซึ่งเป็นการเพิ่มจำนวนประชากรขึ้นสูงสุดตามวิถีทางธรรมชาติ จากรูปแบบการสืบพันธุ์ของสิ่งมีชีวิตใน 2 ลักษณะ ดังนี้
1. สืบพันธุ์ครั้งเดียวในช่วงชีวิต (Semelparity หรือ Single Reproduction) คือ สิ่งมีชีวิตเมื่อเติบโตเต็มวัยแล้ว หลังการผสมพันธุ์และวางไข่จะเสียชีวิตทันทีเมื่อสิ้นสุดกระบวนการดังกล่าว เช่น แมลงชีปะขาว ผีเสื้อ และตัวไหม
2. สืบพันธุ์ได้หลายครั้งในช่วงชีวิต (Iteroparity หรือ Multiple Reproduction) คือ สิ่งมีชีวิตที่สามารถสืบพันธุ์ได้หลายครั้งตลอดช่วงชีวิต เช่น สัตว์มีกระดูกสันหลังทั้งหลาย ไม่ว่าจะเป็นมนุษย์ แมว นก หรือพืชยืนต้น เช่น มะม่วง กระท้อน และขนุน
รูปแบบการเติบโตของประชากร
- การเติบโตของประชากรแบบเอกซ์โพเนนเชียล (Exponential Population Growth) คือ การเพิ่มจำนวนขึ้นของประชากรแบบทวีคูณ มักพบในสิ่งมีชีวิตที่มีการสืบพันธุ์เพียงครั้งเดียวในช่วงชีวิต เช่น แมลงต่าง ๆ
- การเติบโตของประชากรแบบลอจิสติก (Logistic Population Growth) คือ การเพิ่มจำนวนขึ้นของประชากรภายใต้ปัจจัยทางสภาพแวดล้อมหรือการมีตัวต้านทานในธรรมชาติ เช่น ปัจจัยที่จำเป็นต่อการดำรงชีวิตซึ่งมีอยู่อย่างจำกัด (Carrying Capacity) ไม่ว่าจะเป็นอาหาร พื้นที่อยู่อาศัย พื้นที่สำหรับการวางไข่หรือการเลี้ยงดูตัวอ่อน ตลอดจนข้อจำกัดทางสิ่งแวดล้อมอื่น ๆ เช่น ปริมาณน้ำฝน ความชื้นในอากาศ อุณหภูมิ และสภาพความเป็นกรดด่าง เป็นต้น
สืบค้นและเรียบเรียง
คัดคณัฐ ชื่นวงศ์อรุณ และณภัทรดนัย
ข้อมูลอ้างอิง
มหาวิทยาลัยรามคำแหง – //old-book.ru.ac.th/e-book/c/CU474/chapter11.pdf
โครงการสารานุกรมไทยสำหรับเยาวชน โดยพระราชประสงค์ในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว – //saranukromthai.or.th/sub/book/book.php?book=17&chap=3&page=t17-3-infodetail06.html
Nature Education – //www.nature.com/scitable/knowledge/library/density-and-dispersion-19688035/
โรงเรียนมหิดลวิทยานุสรณ์ – //biology.mwit.ac.th/Resource/EcoPWPpdf/popeco_60.pdf