พยาธิตัวตืดมีทางเดินอาหารแบบใด

   เป็นพยาธิที่พบได้ทั่วโลก ชนิดที่พบบ่อย ได้แก่ พยาธิตัวตืดหมูและพยาธิตืดวัว พยาธิตืดวัวจะพบได้บ่อยกว่าพยาธิตืดหมู โดยเฉพาะในประเทศที่มีการเลี้ยงหมู วัว ควาย และนิยมรับประทานทั้งหมู เนื้อวัว และเนื้อควาย

   + พยาธิตัวเต็มวัย
 
    อาศัยอยู่ในลำไส้เล็กของคน จะใช้ส่วนหัวเกาะที่ผนังลำไส้ และปล่อยให้ลำตัวแขวน เคลื่อนไหวเป็นอิสระในลำไส้ พยาธิตัวตืดมีลักษณะตัวแบนๆ คล้ายเส้นบะหมี่หรือ ก๋วยเตี๋ยว พยาธิตืดหมูมีขนาดเล็กและสั้นกว่าพยาธิตืดวัว โดยมีขนาดประมาณ 2-4 เมตร ส่วนพยาธิตืดวัวมีขนาดยาว 5-10 เมตร พยาธิจะสลัดปล้องสุกเป็นท่อนๆ ออก มาเป็นคราวปนออกมากับอุจจาระ สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า บางครั้งปล้อง พยาธิอาจไชออกมาจากรูก้น ทำให้คนไข้รู้สึกคันก้น ภายในปล้องพยาธิเต็มไปด้วยไข่ พยาธิ เมื่อปล้องพยาธิแตกไข่จะออกมากับอุจจาระและกระจายอยู่ตามพื้นดิน

      ไข่  มีลักษณะกลมสีน้ำตาลเหลือง เมื่อหมูหรือวัวกินไข่ของพยาธิตัวตืด (แล้วแต่ ขนิด) เข้าไป ไข่จะฟักเป็นพยาธิตัวอ่อนในลำไส้แล้วไชเข้ากระแสเลือดไปอยู่ในกล้าม เนื้อทั่วร่างกาย และอวัยวะอื่นๆ ของหมูหรือวัว ลักษณะเป็นถุงน้ำใสเล็กๆ ขาวๆ คล้ายเม็ดสาคู มีหัวของพยาธิอยู่ภายในซึ่งเป็นระยะติดต่อ เมื่อคนกินหมูหรือวัวที่มี เม็ดสาคโดยไม่ปรุงสุกให้ดี พยาธิตัวอ่อนจะโผล่หัวออกมา และเจริญเติบโตเป็นพยาธิ เต็มวัยเกาะติดอยู่กับผนังลำไส้เล็กโดยมีปล้องยาวออกไปเรื่อยๆ พยาธิตัวเต็มวัยทำ ให้เกิดอาการท้องอืด อาหารไม่ย่อย เบื่ออาหาร รวมทั้งคลื่นไส้ อาเจียน และซีด จากภาวะโลหิตจาง

    คุณพอใจ อายุ 26 ปี สุขภาพแข็งแรง ไม่มีโรคประจำตัว สังเกตเห็นปล้องสีขาว หลุดออกมากับอุจจาระทุกครั้งที่ถ่าย ครั้งละ 1-3 ปล้อง และกระดิกเคลื่อนไหวได้ คุณพอใจเคยรับประทานอาหารสุกๆ ดบๆ จำพวกลาบหมู ลาบวัวที่ปรุงไม่สุกดี แต่ไม่เคยรับประทานอีกเลย หลังจากย้ายเข้ามาทำงานในกรุงเทพฯ เป็นเวลา 10 ปี เคยไปซื้อยาถ่ายพยาธิแบบรวมหลายชนิดมากินเอง ปรากฏว่ามีปล้องยาวของพยาธิ หลุดออกมา หลังกินยาอาการหายไปหลายเดือน แต่หลังจากนั้นยังคงมีปล้องหลุดออก มาเช่นเดิม จึงได้มาโรงพยาบาล

      คนไข้รายนี้ น่าจะมีการติดเชื้อพยาธิตัวตืด แต่ยังสรุปไม่ได้ว่าเป็นพยาธิตัวตืด ชนิดใด เนื่องจากคนไข้ไม่ได้เก็บมาให้ดู ถ้าปล้องสุกของพยาธิที่ออกมากับอุจจาระ มีรูปร่างเป็นสี่เหลี่ยมผืนผ้า โดยมีความยาวมากกว่าความกว้างชัดเจน น่าจะเป็น ปล้องของพยาธิตืดวัว แต่ถ้าปล้องสุกมีรูปร่างเป็นสี่เหลี่ยมผืนผ้าที่มีความยาวมาก กว่าความกว้างไม่มาก น่าจะเป็นพยาธิตืดหมู คนไข้มีประวัติที่น่าสนใจที่แม้จะไม่ได้ รับประทานอาหารสุกๆ ดิบๆ อีกเลยเป็นเวลา 10 ปี ก็ยังมีพยาธิอยู่ แสดงว่าอายุขัย ของพยาธินั้นมากกว่า 10 ปี และการที่คนไข้ซื้อยามารับประทานเอง แต่เป็นยาที่ ไม่ใช่ยารักษาพยาธิตัวตืดโดยเฉพาะ ดังนั้นยาจึงทำให้ส่วนปลายๆ ของปล้องพยาธิ หลุดออกมาเท่านั้น แต่ส่วนหัวของพยาธิที่เกาะผนังลำไส้ไม่หลุดออกมาและพร้อมที่ จะเพิ่มขยายปล้องให้ยาวเหมือนเดิม คนไข้จึงไม่หายขาด

 + อาจถึงตายจากถุงพยาธิตืดหมูขึ้นสมอง

     เมื่อคนกินไข่ของพยาธิตืดหมูที่ปนเปื้อนในอาหาร ผักสด ผลไม้ หรือน้ำเข้าไป หรือเกิดการขย้อนปล้องสุกของพยาธิตืดหมูที่อยู่ในลำไส้กลับขึ้นไปในกระเพาะอาหาร จะทำให้พยาธิตัวอ่อนในไข่ฟักตัวออกมาแล้วไชเข้ากระแสเลือด ไปเติบโตเป็นถุง ตัวตืด ลักษณะแบบเดียวกับเม็ดสาคูในเนื้อหมู สามารถพบตามกล้ามเนื้อทั่วร่างกาย แม้แต่กล้ามเนื้อหัวใจ รวมถึงอวัยวะอื่นๆ ของร่างกาย เช่น สมอง หรือบางครั้งอาจ คลำเป็นเม็ดๆ ใต้ผิวหนัง ส่วนพยาธิตืดวัวจะไม่ทำให้เกิดโรคถุงพยาธิตืดวัวในคน เนื่องจากพยาธิตัวอ่อนที่ฟักออกมาจากไข่พยาธิตืดวัว มักจะตายหากอยู่ในคน ทำให้ ไม่เกิดอันตราย เหมือนกินไข่พยาธิตืดหมู

คุณสดศรี อายุ 19 ปี เกิดอาการชักกระตุกทั้งตัวแบบลมบ้าหมูทั้งที่ไม่เคยเป็น แบบนี้มาก่อน ญาติรีบนำส่งโรงพยาบาล ซึ่งแม่ของคุณสดศรีให้ประวัติว่า คุณสดศรี แข็งแรงดี ไม่มีโรคประจำตัวอะไร ชอบรับประทานสลัดผักสดมาก คุณสดศรีเกิด อาการชัก 1 ครั้งขณะไปเที่ยวต่างจังหวัด ร่วมกับอาการปวดศรีษะ คลื่นไส้ อาเจียน และชักอีก ครั้งขณะเดินทางกลับบ้าน จึงมาพบหมอ จากผลการตรวจพบ มีตุ่มเล็กๆขนาดเม็ดถั่วเขียวอยู่ใต้ผิวหนังบริเวณขาทั้งสองข้าง ทำให้หมอสงสัยว่าจะ เป็นโรคถุงพยาธิตืดหมูขึ้นสมอง จึงตรวจเอ็กซเรย์คอมพิวเตอร์ และพบถุงพยาธิตืดใน สมองจริงๆ

     อาการของโรคถุงพยาธิตืดหมูขึ้นสมองมีได้หลายอย่าง แล้วแต่ว่าถุงพยาธิไปอยู่ บริเวณใดของสมอง และมีจำนวนมากน้อยเท่าใด ถ้ามีถุงพยาธิตืดจำนวนมาก ในสมอง อาจทำให้เสียชีวิตได้

      การรักษาพยาธิตัวตืด ต้องใช้ยาเฉพาะสำหรับพยาธิ ยาจะทำลายผิวนอกของ พยาธิ และทำให้พยาธิเป็นอัมพาต ปกติหมอจะให้ยาตามน้ำหนักตัวของคนไข้ และมัก แนะนำให้คนไข้กินยาก่อนนอน เพื่อลดผลข้างเคียงของยาที่เกิดขึ้นในคนไข้ได้ เช่น วิงเวียน และคลื่นไส้ อาเจียน เป็นต้น คนที่เป็นโรคพยาธิตืดหมู ควรกินยาขณะท้อง ว่างและกินยาระบายด้วยเพื่อลดโอกาสที่จะเกิดการขย้อนปล้องสุกของพยาธิกลับ เข้าไปในกระเพาะอาหาร ซึ่งจะทำให้เป็นโรคถุงพยาธิตืดได้

      ในคนที่เป็นโรคถุงพยาธิตัวตืดในอวัยวะต่างๆ อาจไม่จำเป็นต้องรักษา ถ้าไม่มี อาการอะไร แต่ถ้าเป็นที่สมองและมีอาการ เช่น ชัก ปวดศรีษะมาก อาจต้องให้ ยารักษาหรือผ่าตัดตามความเหมาะสม