สารสนเทศ คือ ข้อมูลชนิดหนึ่งที่ได้ผ่านกรรมวิธีจัดการข้อมูล (Data manipulation) จนมีเนื้อหาและรูปแบบที่ตรงกับความต้องการ และเหมาะสมต่อการนำไปใช้
กรรมวิธีจัดการข้อมูล ได้แก่ การปรับเปลี่ยน การจัดรูปแบบใหม่ การกลั่นกรอง และการสรุป ดังนั้นสารสนเทศเป็นข้อมูลที่ถูกจัดเก็บอย่างเป็นระบบ และอยู่ในรูปแบบที่นำไปใช้ได้ทันทีตามวัตถุประสงค์ของผู้ใช้ หรือผู้ที่เกี่ยวข้อง ช่วยในการตัดสินใจ สารสนเทศมีรูปแบบต่างๆ เช่น หนังสือ วารสาร หนังสือพิมพ์ แผนที่ แผ่นใส หรือวีดิทัศน์ เป็นต้น
สรุปได้ว่าข้อมูลมีความแตกต่างจากสารสนเทศ คือ ข้อมูลเป็นส่วนของข้อเท็จจริง โดยได้จากการเก็บมาจากเหตุการณ์ต่างๆ ส่วนสารสนเทศเป็นข้อมูลที่นำมาผ่านกรรมวิธีจัดการข้อมูลมาแล้ว ให้อยู่ในรูปที่สามารถนำไปใช้หรือนำไปช่วยในการตัดสินใจได้ทันที ดังตัวอย่างแสดงข้อแตกต่างระหว่างข้อมูลและสารสนเทศ
ข้อมูล : นักเรียนในโรงเรียนประถมแห่งหนึ่งมีจำนวน 2,000 คน มีจำนวนครู 50 คน
สารสนเทศ : อัตรานักเรียนต่อครูในโรงเรียน = 2,000/50 = 40
จากตัวอย่าง แสดงให้เห็นว่าสารสนเทศเป็นข้อมูลที่สามารถนำไปใช้ได้ทันที เช่น ถ้าต้องการทราบว่า โรงเรียนใดที่มีจำนวนครูเพียงพอที่ดูแลนักเรียนได้ทั่วถึงมากกว่ากัน ก็สามารถทำได้โดยการหาค่าอัตราส่วนของนักเรียนต่อครูของแต่ละโรงเรียนมาเปรียบเทียบกัน ก็จะทราบว่าโรงเรียนใดที่มีจำนวนครูไม่เพียงพอ เป็นข้อมูลเบื้องต้นที่ช่วยในการตัดสินใจสำหรับผู้บริหารโรงเรียนหรือผู้ปกครองในการส่งบุตรหลานเข้าเรียน
ทั้งข้อมูลและสารสนเทศเป็นพื้นฐานของความรู้โดยข้อมูลถูกประมวลผลออกมาเป็นสารสนเทศ จากสารสนเทศนำไปสู่ความรู้ ดังแสดงความสัมพันธ์ระหว่างกันและกันได้ในรูปพีระมิดแสดงลำดับชั้นของความรู้
ทำความรู้จักกับ Data และ Information ที่หลายคนเกิดคำถามขึ้นมาในใจว่า Data กับ Information ต่างกันอย่างไร พร้อมกับยกตัวอย่างเพื่อให้ผู้สามารถแยก Data กับ Information ได้ชัดเจน
หลายคนที่เพิ่งเริ่มหัดเป็นนักวิทยาศาสตร์ข้อมูล การศึกษาและทำความเข้าใจในเรื่องของข้อมูลเป็นสิ่งสำคัญ ซึ่งหลายคนที่เคยอ่านหนังสือหรือบทความมาหลายบทความอาจจะผ่านตากับคำว่า Data และ Information กันมาบ้าง
ซึ่งก็คงเกิดคำถามขึ้นมาในใจว่า “อ้าว Data แปลเป็นไทยว่าข้อมูลส่วน Information ก็แปลเป็นไทยว่าข้อมูลเหมือนกัน แล้วทั้ง 2 คำมันแตกต่างกันอย่างไรหล่ะ?”
ดังนั้นวันนี้ DIGI จะพาทุกคนไปทำความรู้จักกับ Data และ Information ที่หลายคนเกิดคำถามขึ้นมาในใจว่า Data กับ Information ต่างกันอย่างไร พร้อมกับยกตัวอย่างเพื่อให้ผู้สามารถแยก Data กับ Information ได้ชัดเจนมากยิ่งขึ้นครับ
Data vs Information ความเหมือนที่แตกต่างกัน
ข้อมูล (Data) เป็นข้อมูลดิบหรือข้อเท็จจริงที่เกิดขึ้นจากการเก็บบันทึกเหตุการณ์ต่าง ๆ โดยที่ข้อมูลสามารถอยู่ในรูปแบบของตัวอักษร ตัวเลข หรือจะเป็นสัญลักษณ์อะไรก็ได้ ข้อมูลที่เกิดขึ้นจะต้องเกิดแค่กระบวนการบันทึกเท่านั้นโดยยังไม่ผ่านกระบวนการวิเคราะห์หรือแปลงสภาพ ตัวอย่างเช่น จำนวนผู้ติดเชื้อ Covid-19, ราคาน้ำมันในแต่ละวัน, จำนวนคนที่มาลงคะแนนเลือกตั้งผู้ว่า กทม. เป็นต้น
สารสนเทศ (Information) คือข้อมูลที่ผ่านการคิด วิเคราะห์ ตีความหมายแล้ว โดยคนส่วนใหญ่มักจะเข้าใจว่าเป็นข้อมูลเหมือนกับ Data แต่ในความเป็นจริงแล้ว Information ต้องผ่านกระบวนการอะไรบางอย่างเพื่อให้เกิดความหมายและสามารถนำเอาค่าเหล่านั้นมาแปรผลเพื่อให้เกิดความเข้าใจในรูปแบบใหม่
เช่น จำนวนผู้ติดเชื้อ Covid-19 คือ Data แต่เรานำเอาข้อมูลมาเข้ากระบวนการทางสถิติจะได้ออกมาว่าค่าเฉลี่ยของอายุผู้ติดเชื้อ Covid-19 สิ่งนี้จะเรียกว่า Information เพราะผ่านกระบวนการเรียบร้อยแล้ว หรือราคาน้ำมันที่เปลี่ยนแปลงในรอบเดือนอันนี้ก็จะนับเป็น Information เช่นกัน
เพราะผ่านกระบวนการทำให้เกิดความเข้าใจใหม่โดยกระบวนการแปลงข้อมูล (Processing) จะประกอบไปด้วย 7 รูปแบบได้แก่
- Calculation เป็นการนำเอา Data มาผ่านกระบวนการคำนวณทางคณิตศาสตร์เผื่อให้เกิดความหมายในรูปแบบใหม่
- Sorting เป็นการนำเอา Data มาเรียงลำดับอาจจะเป็นจากมากไปน้อยหรือน้อยไปมากก็ได้
- Retrieving เป็นการดึงข้อมูลมาใช้เพื่อเป็นการค้นหาข้อมูลที่ต้องการเพิ่มเติม เช่นการทราบข้อมูลที่อยู่ของคนที่มาใช้สิทธิเลือกตั้ง
- Merging เป็นการรวบรวมข้อมูลตั้งแต่ข้อมูล 2 ชุดขึ้นไปรวมกันเป็นข้อมูลชุดเดียว
- Summarizing เป็นการสรุปข้อมูลให้อยู่ในรูปแบบที่มีความกระชับและความเข้าใจได้ง่ายมากยิ่งขึ้น เช่น การหาค่าเฉลี่ย
- Reproducing เป็นการสร้างข้อมูลชุดใหม่ขึ้นมาจากข้อมูลชุดเดิม
- Updating เป็นการปรับปรุงชุดข้อมูลเก่าให้มีความทันสมัยมากยิ่งขึ้น
ตัวอย่าง Data และ Information
ที่มา : ตารางรายงาน COVID-19 ประจำวัน ข้อมูลประจำประเทศไทย
ตารางข้างต้นแสดงถึงข้อมูล (Data) ของผู้ติดเชื้อ Covid-19 ประจำวันของประเทศไทยซึ่งเป็นข้อมูลที่เก็บมาจากคนไข้โดยยังไม่ผ่านกระบวนการแปลงสภาพดังนั้นตารางข้างต้นจึงเรียกว่า Data
แต่หากเรานำเอาข้อมูลเหล่านี้มาผ่านกระบวนการเช่น ถ้าเรานำข้อมูลมาผ่านกระบวนการเรียงลำดับข้อมูล (Sorting) ก็จะทราบว่าผู้ป่วยที่มีอายุน้อยสุดอยู่ที่ 12 ปี และผู้ป่วยที่มีอายุมากสุดอยู่ที่ 55 ปี ถ้าผ่านกระบวนการสรุปผลข้อมูลก็จะพบว่าผู้ป่วยมีจำนวนทั้งสิ้น 12 คนเป็นเพศชาย 4 คน เพศหญิง 8 คนโดยส่วนใหญ่อยู่ระหว่างการสอบสวนโรคเป็นต้น ซึ่งที่กล่าวมาทั้งหมดเรียกว่า Information
สรุป
การเข้าใจถึงความหมายความถูกต้องของทั้ง Data และ Information นั้นนอกจากจะช่วยให้คนที่กำลังเริ่มต้นจะเป็นนักวิทยาศาสตร์ข้อมูลนั้นสามารถจัดการกับ Data และ Information ได้อย่างมีประสิทธิภาพแล้ว ยังช่วยให้การทำงานกับข้อมูลมีความสะดวกรวดเร็วและไม่เกิดความสับสนเวลาจะสื่อสารกับผู้อื่น รวมไปถึงทำให้เกิดความเข้าใจที่ถูกต้องเมื่อเวลาต้องการจะเลือกใช้งานว่ากระบวนการนี้ต้องเลือกใช้เป็น Data หรือ Information