ประเทศไทยจะก้าวสู่การเป็นสังคมสูงวัยโดยสมบูรณ์ในปี 2566 และเป็นสังคมสูงวัยระดับสุดยอด คือ ทั้งประเทศจะมีประชากรอายุ 60 ปีขึ้นไป สูงถึง 28% ในปี 2576 รวมถึงอายุขัยเฉลี่ยของคนไทยยังสูงขึ้นอีกด้วย ดังนั้น คนวัยเกษียณจะเป็นคนกลุ่มใหญ่ของสังคม และเป็นกลุ่มที่ต้องเผชิญปัญหาเรื่องการปรับตัว เพราะจะมีเวลาว่างมากขึ้น ผู้ที่จะเกษียณควรเตรียมตัวเตรียมใจ ไม่วิตกกังวลเกินไปกับชีวิตหลังเกษียณ
ปัจจุบันคนส่วนใหญ่แม้จะเกษียณแล้วก็เลือกที่จะหากิจกรรมทำ ไม่ปล่อยให้ตัวเองว่างหรืออยู่บ้านเฉย ๆ จากที่เคยทำงานมาเกือบครึ่งชีวิต ครั้นจะให้หยุดทำงานไปก็คงจะเงียบเหงาไม่น้อย ซึ่งข้อมูลจาก U.S. Census Bureau ระบุว่า ระยะเวลาเฉลี่ยในช่วงหลังเกษียณจะประมาณ 18 ปี ถือเป็นช่วงที่ยาวนานพอสมควร ซึ่งสามารถวางแผนเพื่อทำเป้าหมายที่ตั้งใจไว้ในช่วงก่อนเกษียณแต่ยังไม่มีโอกาสได้ทำ หรือสามารถมองหางานอดิเรกที่ช่วยให้ชีวิตสนุก มีสีสัน ทำให้ช่วงเวลาหยุดพักยาวจากการทำงานเป็นช่วงเวลาคุณภาพ ลองมาดูกันว่ามีงานอดิเรกอะไรที่น่าสนใจบ้าง
กิจกรรมทางสังคม
ลองนัดพบปะเพื่อนฝูงในวัยเดียวกัน นั่งทานอาหาร จิบน้ำชายามบ่าย หรือร้องเพลงคาราโอเกะ เพื่อคลายความเหงา หรือร่วมกิจกรรมสังสรรค์ตามโอกาส เช่น งานแต่งลูกหลาน งานเลี้ยงรุ่น งานบุญ หรือเข้าร่วมเป็นสมาชิกของชมรมที่สนใจ เช่น คาราโอเกะสูงวัย ชมรมลีลาศสำหรับผู้สูงอายุ ชมรมอนุรักษ์สืบสานเพลงที่มีคุณค่า ชมรมคนรักหนังสือ เป็นต้น นอกจากนี้การเข้าร่วมเป็นจิตอาสาก็เป็นการใช้เวลาให้เกิดประโยชน์ต่อคนในสังคม ได้รับรู้ถึงคุณค่าที่ตนเองมีต่อเพื่อนมนุษย์ และได้เชื่อมสัมพันธ์กับคนในวัยเดียวกัน
กิจกรรมพัฒนาตนเอง
ไม่ว่าคุณจะมีปริญญามาแล้วกี่ใบหรืออยากจะมีปริญญาใบแรก ตอนนี้มีเวลาที่สามารถทำตามใจปรารถนาได้แล้ว เลือกลงคอร์สที่อยากเรียน ปัจจุบันหลายมหาวิทยาลัยเปิดโอกาสให้ผู้สูงอายุได้เข้าเรียนและไม่จำกัดอายุผู้เรียน หรือหากสนใจเรียนภาษาต่างประเทศ ดนตรี ศิลปะ งานประดิษฐ์ ก็สามารถหาคอร์สเรียนได้ไม่ยาก ไม่แน่ว่าเมื่อเรียนแล้วอาจจะเป็นนักเรียนตัวท็อปของห้องก็เป็นได้
กิจกรรมท่องเที่ยว
ไม่มีช่วงเวลาใดแล้วที่จะมีอิสระเท่าตอนนี้ ไม่ต้องขับรถโดยมีลูกร้องไห้งอแงอยู่ที่คาร์ซีทด้านหลัง ไม่ต้องส่งใบลาโดยต้องรอดูว่าเจ้านายจะอนุมัติหรือไม่ ก็สามารถเลือกวันเที่ยวในวันธรรมดาที่มักมีราคาถูกกว่าช่วงวันหยุดสุดสัปดาห์ได้ สถานที่เที่ยวบางแห่งยังมอบส่วนลดหรือให้ผู้สูงอายุหรือคนวัยเกษียณเข้าฟรีอีกด้วย การท่องเที่ยวมีหลากหลายรูปแบบ สามารถเลือกที่เหมาะกับไลฟ์สไตล์และสภาพร่างกายได้เลย
กิจกรรมออกกำลังกาย
แม้สภาพร่างกายจะไม่สมบูรณ์เต็มร้อยเหมือนวัยหนุ่มสาว อาจมีโรคประจำตัวหรือมีอาการเจ็บป่วย แต่ก็ไม่ควรงดออกกำลังกายเลย ควรมีการยืดเส้นยืดสายเพื่อให้ร่างกายได้เคลื่อนไหว เช่น การเดินแกว่งแขน เดินเร็ว เต้นรำหรือเต้นลีลาศ ข้อมูลทางการแพทย์ระบุว่า การเต้นลีลาศช่วยเพิ่มการทรงตัวและป้องกันการล้มในผู้สูงอายุได้ โดยต้องทำต่อเนื่องกันอย่างสม่ำเสมอ และการเต้นรำกับเสียงเพลงทำให้อารมณ์ดีร่าเริงแจ่มใส
กิจกรรมตามความถนัด
หลายคนมีความสามารถพิเศษหรือความถนัดหลายอย่างที่ไม่มีโอกาสได้แสดงฝีมือในช่วงที่ยังทำงานอยู่ เนื่องจากข้อจำกัดในเรื่องเวลา ความรับผิดชอบ ตอนนี้หากใครชอบทำขนม มีเสน่ห์ปลายจวัก ก็เข้าครัวโชว์ฝีมือให้คนในครอบครัวได้ลองชิม หรือนำไปแจกจ่ายเพื่อนบ้าน คนใกล้ชิด ความสุขเล็ก ๆ จากการเป็นผู้ให้ ก็ช่วยสร้างความสุขในจิตใจได้เป็นอย่างดี เผลอ ๆ อาจทำเป็นอาชีพ สร้างรายได้ได้อีกทางหนึ่งด้วย นอกจากทักษะและความสามารถพิเศษ แม้จะเกษียณจากงานประจำที่เคยทำแล้วก็ยังสามารถทำงานนั้นต่อไปได้ในรูปแบบอาชีพอิสระ เช่น เคยทำงานแปลข่าว แปลบทความในสำนักพิมพ์ ก็ออกมารับงานแปลอิสระได้ หรือหากเกษียณอายุจากการทำงานในบริษัทเอกชนแล้ว ก็ผันตัวเองมาเป็นที่ปรึกษาให้องค์กรอื่นได้ ได้ทำในสิ่งที่ถนัดและได้รายได้เสริมอีกด้วย
กิจกรรมตามความฝัน
- ทำสวน ปลูกผัก : เชื่อว่าหลายคนน่าจะเคยวาดภาพบ้านในฝัน มีสวนหลังบ้าน ปลูกผักผลไม้ทานเอง แม้จะไม่เคยลงมือทำ จะรอดหรือจะรุ่งไม่อาจรู้ แต่ก็น่าลองดูสักครั้ง ซึ่งจากงานวิจัยที่ศึกษาผู้สูงอายุจากชุมชนในประเทศที่ได้ชื่อว่ามีคนอายุยืนที่สุด รวมถึงญี่ปุ่นด้วย พบว่าการทำสวนหรือปลูกต้นไม้มีส่วนช่วยให้อายุยืน มีประโยชน์ต่อสุขภาพกายและสุขภาพจิต นักวิจัยชาวออสเตรเลียที่ได้ตามเก็บข้อมูลกลุ่มคนช่วงอายุ 60 ปี พบว่าคนที่ชอบทำสวนเป็นประจำ มีความเสี่ยงในการเกิดโรคสมองเสื่อมลดลง 36% เมื่อเทียบกับคนวัยเดียวกันที่ไม่สนใจการทำสวนเลย
- เลี้ยงสัตว์ : เพราะสัตว์เป็นสิ่งมีชีวิตที่ต้องการการดูแล สมัยยังทำงานเต็มเวลาอาจจะไม่สะดวก แต่เมื่อเกษียณแล้วคนที่เป็น Animal Lovers จึงตั้งใจว่าอยากจะเลี้ยงสัตว์ การมีสัตว์เลี้ยงเป็นเพื่อนคู่ใจช่วยคลายความเหงา ไม่รู้สึกโดดเดี่ยว สามารถช่วยให้ผู้สูงอายุมีสุขภาพจิตที่ดีขึ้นได้แต่ควรเป็นสัตว์เล็กที่เลี้ยงง่าย ไม่มีเรี่ยวแรงกำลังมากและไม่ดุร้าย เช่น แมว สุนัข หรือกระต่าย เพราะอาจเกิดอันตรายต่อผู้สูงอายุได้
- เป็น YouTuber : ความฝันในวัยเด็กของหลาย ๆ คน คือ อยากเป็นดารา ผู้ประกาศข่าว นักร้อง หรือพิธีกร แต่อาจไม่มีโอกาสได้ทำตามความฝัน แต่ปัจจุบันช่องทาง YouTube สามารถทำให้ฝันของหลายคนเป็นจริงได้ ผู้สูงอายุหลายคนหันมาสนใจเทคโนโลยีดิจิทัลกันมากขึ้น ประกอบกับมีเวลามากกว่าคนหนุ่มสาว สามารถพัฒนาตัวเองให้เป็น YouTuber ได้ โดยอัดคลิปวิดีโอในสิ่งที่ตนมีความรู้แล้วอัพโหลดขึ้น YouTube และหากมีผู้ติดตามมากก็สามารถสร้างรายได้หลังเกษียณได้อีกทางหนึ่ง
ทุกวันนี้มีผู้สูงวัยที่เป็น Silver Influencers เกิดขึ้นมากมาย เช่น Iris Apfel เจ้าแม่แฟชั่นวัย 100 ปี ที่มีผู้ติดตามใน Instagram ถึง 1.6 ล้านคน เธอแต่งตัวเปรี้ยวจี๊ด จัดเต็มทั้งเสื้อผ้าหน้าผม เครื่องประดับอีกฟูลออปชัน ความเป็นเอกลักษณ์ที่โดดเด่นนี้ทำให้เธอกลายเป็นนางแบบและพรีเซ็นเตอร์โฆษณา หรือคุณตาชาวจีนวัย 75 ปี ที่แต่งตัวเก่ง มีผู้ติดตามถึง 13.7 ล้านคนบนโซเชียลมีเดีย หรือแม้แต่จะเป็นพ่อค้าขายผลไม้ แต่ Lance Walsh วัย 61 ปีจากลอนดอน ก็มักโพสต์ภาพตัวเขาสวมใส่เสื้อผ้าแนวสตรีท จนมีผู้คนมาขอถ่ายรูปด้วย และทำให้ผลไม้ของเขาขายดี จนมีผู้ติดตามกว่า 50,000 คน ดังนั้น เทคโนโลยีจึงเปิดกว้างให้กับคนทุกเพศทุกวัยได้มีโอกาสแสดงศักยภาพของตัวเอง
ข้อควรระวังเมื่อมีรายได้
จะเห็นได้ว่างานอดิเรกแต่ละประเภท มีทั้งแบบเสียเงินและไม่เสียเงิน รวมทั้งสามารถสร้างรายได้และไม่ก่อให้เกิดรายได้ แต่หากมีรายได้เกิดขึ้น แม้จะเกษียณแล้วก็ไม่ได้หมายความว่าจะได้รับการยกเว้นไม่ต้องเสียภาษี อย่างไรก็ตาม กฎหมายได้ยกเว้นเงินได้ 190,000 บาทแรก สำหรับผู้มีเงินได้ที่มีอายุครบ 65 ปีบริบูรณ์ โดยจะใช้สิทธิ์ยกเว้นเงินได้ประเภทใดก็ได้ที่ได้รับระหว่างปีภาษี
ผู้สูงอายุหรือกลุ่มคนที่เกษียณแล้วหลายคนยังมีไฟที่จะออกไปทำในสิ่งที่ตัวเองรัก แต่ชีวิตหลังเกษียณต้องวางแผนการเงินให้ดี เพราะอาจมีเงินอยู่อย่างจำกัด ดังนั้น จำเป็นต้องคำนึงถึงค่าใช้จ่ายสำหรับกินอยู่ในชีวิตประจำวัน หรือค่ารักษาพยาบาลซึ่งถือเป็นค่าใช้จ่ายที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ และค่าใช้จ่ายสำหรับไลฟ์สไตล์ เช่น อาหารมื้อพิเศษหรืองานอดิเรก จึงขึ้นอยู่กับเงื่อนไขของแต่ละบุคคลด้วย
อย่างไรก็ตาม งานอดิเรกส่งผลต่อการดำเนินชีวิต ช่วยคลายความเหงาและสร้างความสุขทางใจ เป็นการใช้เวลาว่างให้เกิดประโยชน์ โดยกิจกรรมบางอย่างก็ทำเองได้ บางอย่างก็ต้องให้ลูกหลานมีส่วนช่วยเหลือและสนับสนุน แต่กิจกรรมนั้นต้องคำนึงถึงความปลอดภัย ความชอบส่วนตัว และประโยชน์ต่อกลุ่มคนวัยเกษียณเป็นหลัก