หลักฐานทางประวัติศาสตร์สมัยประวัติศาสตร์
หลักฐานทางประวัติศาสตร์จีนสมัยโบราญ
เริ่มตั้งแต่ราชวงศ์ชางเมื่อ 1,570 ปีก่อนคริสต์ศักราช–ค.ศ. 220
1. หลักฐานลายลักษณ์อักษรราชวงศ์ชาง (1,570–1,045 ปีก่อนคริสต์ศักราช)เป็นอักษรภาพจารึกบนกระดูกสัตว์ ใช้ในการเสี่ยงทายเรื่องสำคัญในชีวิต หลักฐานนี้ให้ข้อมูลด้านความเชื่อในธรรมชาติและความเชื่อโชคลางของชาวจีน
2. สื่อจี้ (Shih-chi) เป็นบันทึกประวัติศาสตร์ เขียนโดยซือหม่าเชียน (Sima Qian) ให้ข้อมูลเกี่ยวกับประวัติศาสตร์จีนตั้งแต่ยุคต้นๆ เช่น เรื่องการเมืองการปกครอง เหตุการณ์สำคัญของบ้านเมือง พัฒนาการทางด้านเศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรม
3. สุสานจักรพรรดิจิ๋นซี พบหุ่นทหารดินเผาจำนวนมากกว่า 6,000 ตัว รูปม้าศึก ซึ่งแสดงให้เห็นถึงความเชื่อในเรื่องโลกหลังความตาย การค้นพบสุสานจักรพรรดิจิ๋นซีทำให้ ได้ข้อมูลเกี่ยวกับอำนาจการปกครองของจักรพรรดิ ลัทธิความเชื่อของชนชั้นการปกครอง การจัดรูปแบบทหาร ระบบสังคม วัฒนธรรมประเพณีแบบทหาร และรูปแบบศิลปกรรมของจีน
นักโบราณคดีจีนกำลังขุดแต่งหุ่นทหารในบริเวณสุสานจักรพรรดิจิ๋นซี
หลักฐานทางประวัติศาสตร์อินเดียสมัยโบราญ
เริ่มเมื่อประมาณ 900–600 ปีก่อนคริสต์ศักราช
1. ตำราอรรถศาสตร์ เขียนโดยพราหมณ์เกาฏิลยะ สะท้อนสภาพสังคม การปกครอง และเศรษฐกิจ เมื่อ 400 ปีก่อนคริสต์ศักราช
2. คัมภีร์มานวธรรมศาสตร์ แต่งโดยพราหมณ์มนู เมื่อ 200 ปีก่อนคริสต์ศักราช เป็นคัมภีร์ที่เกี่ยวกับศาสนาพราหมณ์-ฮินดู พราหมณ์นิยมใช้อ้างอิงมาก
3. ศิลาจารึกของพระเจ้าอโศกมหาราช บันทึกเรื่องราวเกี่ยวกับพระราชกรณียกิจของพระเจ้าอโศกมหาราช ตลอดจนหลักธรรมคำสอนของพระพุทธศาสนาเป็นหลักฐานที่ให้ข้อมูลเกี่ยวกับการเมือง การสร้างจักรวรรดิ การปกครอง เศรษฐกิจ และระบบสังคมของอินเดีย
หลักฐานทางประวัติศาสตร์ตะวันตกสมัยโบราญ
เริ่มตั้งแต่ 3,500 ปีก่อนคริสต์ศักราช–ค.ศ. 476
1. ประมวลกฎหมายฮัมมูราบี (Hammurabi Code) เป็นหลักฐานประเภทกฎหมายจารึกบนแท่งหินสูง 8 ฟุต โดยพระเจ้าฮัมมูราบีแห่งอาณาจักรบาบิโลเนียให้บัญญัติขึ้น เนื้อหาของกฎหมายเกี่ยวกับชุมชน ศาสนา การชลประทาน อาชญากรรม การประกอบธุรกิจ การถือกรรมสิทธิ์ที่ดินในทรัพย์สิน กฎหมายมีบทลงโทษค่อนข้างรุนแรง เป็นหลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่สำคัญมากในการศึกษาประวัติศาสตร์เมโสโปเตเมีย
2. บันทึกสมัยอียิปต์โบราณ
1) อักษรไฮโรกลิฟิก (Hieroglyphic) เป็นอักษรภาพบันทึกเรื่องราวทางศาสนา เป็นอักษรที่เข้าใจเฉพาะคนในสังคมนั้นเท่านั้น นิยมสลักบนเสา ผนัง หรือหลุมฝังศพ
2) อักษรไฮแรติก (Hieratic) พัฒนามาจากอักษรไฮโรกลิฟิก มีภาพน้อยลง เขียนได้รวดเร็ว ตัวหวัดขึ้น นิยมเขียนลงบนประดาษปาปิรัส
กระดาษปาปิรัส ในภาพชาวอียิปต์กำลังเพาะปลูก
การค้นพบตัวอักษรและกระดาษปาปิรัสทำให้อารยธรรมอียิปต์โบราณปรากฏหลักฐานลายลักษณ์อักษรไว้ให้นักประวัติศาสตร์ได้ศึกษา ความรู้ของชาวอียิปต์จะถูกบันทึกไว้ในกระดาษปาปิรัส เป็นความรู้เกี่ยวกับตำราทางการแพทย์ โหราศาสตร์ ดารา-ศาสตร์ ซึ่งผู้บันทึกจะเป็นนักบวช
3) งานเขียนประวัติศาสตร์ของกรีก–โรมัน
ตัวอย่างหลักฐานงานเขียนของกรีก
-ประวัติศาสตร์ (history) ของเฮโรโดตัส
-ประวัติศาสตร์สงครามเพโลพอนนีเชียน (History of Peloponnesian War)
ตัวอย่างหลักฐานงานเขียนของโรมัน
-บันทึกสงครามกอล (Commentaries on the Gallic War)ผลงานเขียนของจูเลียส ซีซาร์
-เยอร์มาเนีย (Germania) ผลงานของแทกซิตัส
หลักฐานทางประวัติศาสต์จีนสมัยกลาง
ช่วง ค.ศ. 220–1368 สมัยนี้เป็นช่วงของการเปลี่ยนแปลงบ้านเมือง และการรับอิทธิพลของต่างชาติ ยกตัวอย่างหลักฐานในสมัยนี้
1. งานประวัติศาสตร์ราชวงศ์ชาง เป็นงานบันทึกพฤติกรรมของชนชั้นปกครองเพื่อเป็นบทเรียนทางศีลธรรมสำหรับชนชั้นปกครองในราชวงศ์ปัจจุบัน บันทึกที่สำคัญ เช่น
โฮ่วฮันฉู่ (Hou-Han-shu) หรือประวัติศาสตร์ราชวงศ์ฮั่นยุคหลัง
สุยฉู่ (Sui-shu) ประวัติศาสตร์ราชวงศ์สุย เรียบเรียงใน ค.ศ. 644 สมัยราชวงศ์ถัง
ถังฉู่ (Tang-shu) ประวัติศาสตร์ราชวงศ์ถัง เรียบเรียงใน ค.ศ. 945 สมัยห้าราชวงศ์
บันทึกประวัติศาสตร์ราชวงศ์ชางถือเป็นหลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่สำคัญที่สุดที่นักประวัติศาสตร์ใช้ศึกษาประวัติศาสตร์จีน
2. หลักฐานแหล่งโบราณคดีถ้ำพุทธศิลป์ ในสมัยราชวงศ์ฮั่นพระพุทธศาสนาได้แพร่หลายทั่วไปในสังคมจีน และตั้งแต่สมัยราชวงศ์เว่ย์เหนือได้มีการขุดเจาะถ้ำและสร้างสรรค์ศิลปกรรมทั้งทางด้านประติมากรรมและจิตรกรรมตามปรัชญาทางพระพุทธศาสนา ถ้ำที่สำคัญ เช่น ถ้ำหยุนกัง (Yungang) ในมลฑลฉ่านซี และถ้ำตุนหวง (Dunhuang) ในมลฑลกันซู
พระพุทธรูปในถ้ำหมายเลข 6 ของพุทธสถานถ้ำหยุนกัง
หลักฐานเหล่านี้ให้ข้อมูลทางประวัติศาสตร์ที่สำคัญทางวัฒนธรรม การค้าระหว่างจีน–อินเดีย และเอเชียกลาง โดยเฉพาะอย่างยิ่งด้านพระพุทธศาสนา
หลักฐานทางประวัติศาสตร์อินเดียสมัยกลาง(ค.ศ. 535–1526)
1. หนังสือประวัติของสุลต่านฟีรุส ชาห์ ตุคลุก (Tarikh I Firuz Shah Tughluq) เรียบเรียงโดย ซีอา อัล-ดิน บารนี บริวารของสุลต่านที่ถูกคุมขัง โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อแนะนำให้สุลต่านแห่งเดลีทุกพระองค์ทรงปฏิบัติหน้าที่ต่อศาสนาอิสลาม
2. งานวรรณกรรมของอะมีร์ คุสเรา (Amir Khusrau) เป็นงานวรรณกรรมเกี่ยวข้องกับสุลต่าน รวมถึงบทกวีสรรเสริญ ราชสำนัก พลเมือง ภาษา และธรรมชาติของแคว้นฮินดูสถาน งานเขียนเน้นไปที่วีรกรรมของสุลต่าน ทำให้เป็นงานเขียนที่มีลักษณะหรูหรา ขยายความเกินจริง
หลักฐานทางประวัติศาสตร์ตะวันตกสมัยกลาง
1. มหากาพย์ชองซองเดอโรลองด์ (Chanson de Roland) เป็นวรรณกรรมสดุดีวีรกรรมของอัศวินของฝรั่งเศส ซึ่งให้ข้อมูลเกี่ยวกับโลกทัศน์ของคนยุโรปสมัยกลาง/ระบบฟิวดัล/คริสต์ศาสนา
2. ทะเบียนราษฎร (Damesday Book) เขียนในสมัยพระเจ้าวิลเลียมที่ 1 รวบรวมข้อมูลของอังกฤษเกือบทุกด้าน ทั้งจำนวนประชากร หมู่บ้าน จำนวนทรัพย์สิน/ สามารถใช้ศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างกษัตริย์กับขุนนาง
3. หนังสือแห่งกาลเวลา (Les très riches heures du duc de Berry) มีเนื้อหาเกี่ยวกับกิจกรรมทางศาสนา ได้แก่เรื่องปฏิทิน คำสวดมนต์ เพลงสวด พิธีกรรมสำคัญทางศาสนา/ให้ข้อมูลด้านประวัติศาสตร์ สังคม วิถีชีวิตของคนตาม ระบบฟิวดัล/พิมพ์ด้วยมือ
ภาพจากปฏิทินเดือนมกราคมในหนังสือแห่งกาลเวลา เป็นภาพงานเลี้ยงฉลองของขุนนาง
หลักฐานทางประวัติศาสตร์จีนสมัยใหม่ และสมัยปัจจุบัน
ช่วงระหว่าง ค.ศ. 1368–ปัจจุบัน ตัวอย่างหลักฐานทางประวัติศาสตร์
1. งานวรรณกรรมของหลู่ ซุ่น (Lu Xun) เนื้อหาสะท้อนปัญหาสังคมที่มีความอยุติธรรม ยึดมั่นในขนบธรรมเนียมอันล้าหลัง การแบ่งชนชั้น มีวัตถุประสงค์เพื่อกระตุ้นให้สังคมจีนเกิดการเปลี่ยนแปลงแก้ไขเพื่อให้สังคมจีนมีความเจริญก้าวหน้า
2. เอกสารแถลงการณ์ร่วมจากการประชุมระหว่างประมุข/ผู้นำรัฐบาลอาเซียนกับประธานาธิบดีสาธารณรัฐประชาชนจีน ณ กรุงกัวลาลัมเปอร์ วันที่ 16 ธันวาคม ค.ศ. 1997 เป็นหลักฐานที่ใช้ศึกษาประวัติศาสตร์ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศจีนกับกลุ่มอาเซียนในช่วงปัจจุบันได้
หลักฐานทางประวัติศาสตร์อินเดียสมัยใหม่และสมัยปัจจุบัน
ช่วงระหว่าง ค.ศ. 1526–ปัจจุบัน ตัวอย่างหลักฐานทางประวัติศาสตร์
1. ประวัติของอักบาร์ (Akbar Namah) เนื้อหาแบ่งออกเป็น 3 ส่วน ส่วนแรกกล่าวถึงการประสูติของอักบาร์ และยุคสมัยของจักรพรรดิบาบูร์ (Barbur) กับสมัยจักรพรรดิหุมายูน (Humayun) ส่วนที่ 2 มีเนื้อหาเกี่ยวกับยุคสมัยของพระเจ้าอักบาร์ และส่วนที่ 3 เกี่ยวกับการบริหารการปกครอง
2. พระราชโองการของสมเด็จพระราชินีนาถวิกตอเรีย (The Proclamation by Queen Victoria) มีเนื้อหาเกี่ยวกับการยกเลิกบริษัทอินเดียตะวันออกของอังกฤษ สิทธิของอังกฤษในอินเดีย การปกครองชาวอินเดีย
หลักฐานทางประวัติศาสตร์ตะวันตกสมัยใหม่และสมัยปัจจุบัน
ช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 15 เป็นต้นมา ตัวอย่างหลักฐาน
1. คำประกาศสิทธิมนุษยชนและพลเมือง (Declaration des droits de l’homme et du citoyen) เป็นคำประกาศของคณะฝรั่งเศสใน ค.ศ. 1789 หลังจากปฏิวัติฝรั่งเศสได้โค่นล้มอำนาจของพระเจ้าหลุยส์ที่ 16 ถือเป็นหลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่ให้ข้อมูลทางด้านความคิด ภูมิปัญญาของฝรั่งเศสและยุโรปในยุค ภูมิธรรมช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 18
สภาแห่งชาติฝรั่งเศสได้ออกประกาศสิทธิมนุษยชนและพลเมืองใน ค.ศ.1789
2. สนธิสัญญาแวร์ซาย (Treaty of Versailles) เป็นสนธิสัญญาที่เกิดขึ้นที่พระราชวังแวร์ซาย ประเทศฝรั่งเศส หลังจากสิ้นสุดสงครามโลกครั้งที่ 1 สัญญาประกอบด้วยข้อบังคับซึ่งลดอำนาจและดินแดนของเยอรมนีไม่ให้ฟื้นตัวอีก