ปัญหาขาดแคลนไฟฟ้าในจีน…บั่นทอนการฟื้นตัวของเศรษฐกิจจีนและการส่งออกไทย
ประเด็นสำคัญ
- จีนเผชิญภาวะขาดแคลนไฟฟ้า และหลายมณฑลต้องปันส่วนการใช้ไฟฟ้า โดยกำหนดช่วงเวลาการใช้ไฟฟ้าอย่างเข้มงวด ส่งผลกระทบต่อการผลิตในภาคอุตสาหกรรม
- ปัญหาขาดแคลนพลังงานไฟฟ้าในจีนจะบั่นทอนการผลิตภาคอุตสาหกรรมของจีน ซึ่งไม่เพียงส่งผลกระทบโดยตรงต่อการฟื้นตัวของเศรษฐกิจ แต่ยังมีแนวโน้มกระเทือนถึงห่วงโซ่อุปทานการผลิตของโลกเนื่องจากจีนเป็นฐานการผลิตและส่งออกสินค้าสำคัญของโลก
- การส่งออกของไทยไปจีนในช่วงที่เหลือของปี 2564 มีแนวโน้มชะลอตัวลงตามทิศทางเศรษฐกิจจีน โดยเฉพาะกลุ่มวัตถุดิบและสินค้าขั้นกลาง ซึ่งจีนนำเข้ามาเพื่อใช้ในการผลิตและส่งออก
สถานการณ์ : หลายมณฑลในจีนเผชิญภาวะขาดแคลนไฟฟ้า
- หลายมณฑลในจีนเผชิญภาวะขาดแคลนไฟฟ้า โดยเริ่มจากบริเวณมณฑลจี๋หลิน เหลียวหนิง และเฮย์หลงเจีย ซึ่งอยู่ทางตะวันออกเฉียงเหนือ รวมถึงมณฑลกวางตุ้ง ซึ่งเป็นฐานการผลิตภาคอุตสาหกรรมสำคัญของจีน (สัดส่วนการส่งออกราว 1 ใน 4 ของการส่งออกทั้งหมดของจีน) ส่งผลให้รัฐบาลท้องถิ่นต้องมีการจำกัดและปันส่วนการใช้ไฟฟ้าแก่ภาคอุตสาหกรรมอย่างเข้มงวด โดยมีการงดจ่ายไฟฟ้าแก่โรงงานบางวันในรอบสัปดาห์ ล่าสุด Bloomberg รายงานว่ามณฑลและเขตปกครองตนเองอย่างน้อย 20 แห่ง ซึ่งคิดเป็นกว่า 66% ของ GDP จีน ประกาศใช้แนวทางการจำกัดและปันส่วนการใช้ไฟฟ้า ควบคุมการผลิตในอุตสาหกรรมที่ใช้ไฟฟ้าในระดับสูง เช่น การผลิตเหล็ก และหลายพื้นที่ประกาศขอความร่วมมือให้ประชาชนประหยัดไฟฟ้าด้วยการงดใช้เครื่องใช้ไฟฟ้าที่ใช้พลังงานสูง อาทิ เครื่องทำน้ำอุ่น และไมโครเวฟ ในช่วงเวลาที่ความต้องการใช้ไฟฟ้าอยู่ในระดับสูง (On Peak)
- ปัญหาขาดแคลนไฟฟ้าในจีนเป็นผลจากภาวะ Mismatch ระหว่าง Demand การใช้ไฟฟ้าที่สูงขึ้นต่อเนื่องตามการฟื้นตัวของเศรษฐกิจจีน ขณะที่ด้าน Supply การผลิตไฟฟ้าประสบปัญหาขาดแคลนถ่านหินและต้นทุนการผลิตไฟฟ้าที่ปรับขึ้นตามภาวะราคาถ่านหินที่เพิ่มขึ้นสูง โดยถ่านหินเป็นแหล่งเชื้อเพลิงหลักที่ใช้ในการผลิตไฟฟ้าของจีน มีสัดส่วนราว 65% ของการผลิตไฟฟ้าในปี 2562 ทั้งนี้ ปัญหาขาดแคลนถ่านหินของจีนมาจาก 2 ปัจจัยสำคัญ คือ 1) นโยบายควบคุมการปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ของรัฐบาลจีน ภายใต้เป้าหมายการปล่อยคาร์บอนสุทธิเป็นศูนย์ให้ได้ภายในปี 2603 ทำให้รัฐบาลควบคุมการใช้พลังงานจากถ่านหิน ตลอดจนลดปริมาณการผลิตถ่านหินและปิดเหมืองถ่านหินหลายแห่งในประเทศ และ 2) รัฐบาลจีนคว่ำบาตรการนำเข้าถ่านหินจากออสเตรเลียตั้งแต่ปลายปี 2563 เนื่องจากข้อพิพาทระหว่างสองประเทศจากการที่ออสเตรเลียเรียกร้องให้นานาชาติตรวจสอบแหล่งที่มาของเชื้อ COVID-19 ซึ่งพุ่งเป้าไปที่จีน รวมทั้งการห้ามใช้เทคโนโลยี 5G ของจีน ทั้งนี้ ออสเตรเลียเป็นแหล่งนำเข้าถ่านหินสำคัญอันดับ 1 ของจีน โดยมีสัดส่วนราว 48% ของมูลค่านำเข้าถ่านหินทั้งหมดของจีนในปี 2563
ความคิดเห็นฝ่ายวิจัยธุรกิจ
ปัญหาขาดแคลนพลังงานไฟฟ้าในจีนจะบั่นทอนการผลิตภาคอุตสาหกรรมของจีน ซึ่งไม่เพียงส่งผลกระทบโดยตรงต่อการฟื้นตัวของเศรษฐกิจจีน แต่ยังมีแนวโน้มกระเทือนถึงห่วงโซ่อุปทานการผลิตของโลก โดยมีรายละเอียด ดังนี้
ผลกระทบต่อจีน : เศรษฐกิจจีนมีแนวโน้มฟื้นตัวต่ำกว่าคาดการณ์เดิม
- การขาดแคลนพลังงานไฟฟ้าส่งผลกระทบต่อการผลิตภาคอุตสาหกรรมของจีน โดยคาดว่าจะเริ่มเห็นสัญญาณการชะลอตัวจากดัชนี PMI ในเดือน ก.ย. 2564 ที่มีแนวโน้มต่ำกว่าระดับ 50 (สะท้อนว่าภาคการผลิตหดตัว) ซึ่งจะซ้ำเติมการฟื้นตัวของเศรษฐกิจจีนต่อเนื่องจากปัญหาการชะลอตัวในภาคอสังหาริมทรัพย์และปัญหาหนี้ Evergrande โดยล่าสุด Goldman Sachs และ Nomura ได้ปรับลดคาดการณ์อัตราการขยายตัวของเศรษฐกิจจีนปี 2564 ลง 0.4% และ 0.5% ตามลำดับ
- สถานการณ์ขาดแคลนพลังงานไฟฟ้าในจีนมีแนวโน้มยืดเยื้อ ทั้งนี้ แม้ทางการจีนเร่งปรับโครงสร้างด้านพลังงานเพื่อลดการใช้พลังงานจากถ่านหิน โดยการเร่งลงทุนโครงการพลังงานหมุนเวียนของรัฐบาล แต่ก็ยังต้องใช้เวลาในการก่อสร้างโครงการ ขณะเดียวกันรัฐบาลได้เร่งเจรจาเพื่อหาแหล่งซัพพลายเออร์ถ่านหินรายใหม่ในประเทศผู้ผลิตสำคัญของโลก อาทิ อินโดนีเซีย และมองโกเลีย แต่การหาแหล่งซัพพลายเออร์ถ่านหินจำนวนมากเพื่อทดแทนออสเตรเลีย จำเป็นต้องใช้ระยะเวลาเช่นกัน ทำให้คาดกันว่าสถานการณ์ขาดแคลนไฟฟ้าในจีนจะยืดเยื้อและยังไม่คลี่คลายลงอย่างน้อยจนถึงสิ้นปี 2564
สถานการณ์ปัจจุบันประเทศไทยไม่สามารถผลิตกระแสไฟฟ้าใช้เองได้อย่างเพียงพอ เราจะมีวิธีแก้ปัญหาอย่างไร ตั้งประเด็นคำถามและสมมุติฐาน การสืบค้นความรู้จากแหล่งเรียนรู้และสาระสนเทศ การผลิตกระแสไฟฟ้าไม่เพียงพอ ในปัจจุบันประเทศไทยต้องอาศัยก๊าซธรรมชาติในการผลิตกระแสไฟฟ้า แต่ในขณะที่ปริมาณความต้องการใช้ไฟฟ้าเพิ่มขึ้น ปริมาณก๊าซธรรมชาติลดลงไปเรื่อยๆ ทำให้ปัญหากระแสไฟฟ้าไม่เพียงพอเป็นปัญหาระดับชาติระยะยาว เนื่องจากเหตุผลข้างต้นทำให้คนไทยต้องเพิ่มปริมาณการซื้อก๊าซธรรมชาติ ทางเลือกที่มีอยู่ในขณะนี้ที่ต้องดำเนินการอย่างเร่งด่วนและจริงจังก็คือการประหยัดและอนุรักษ์พลังงานอย่างเข้มข้น
ในขณะเดียวกันก็ต้องเร่งหาพลังงานทดแทนมาใช้ในการผลิต เพื่อเพิ่มปริมาณกระแสไฟฟ้าที่ผลิตได้ภายในประเทศ ประเภทพลังงานทดแทน สรุปองค์ความรู้
การแก้ปัญหาการขาดแคลนพลังงาน
จากการศึกษาและรวบรวมซึ่งมีเนื้อหาเกี่ยวกับปัญหาการขาดแคลนพลังงาน และพลังงานทดแทน คณะผู้จัดทำได้เสนอแนวทางในการแก้ปัญหาการขาดแคลนพลังงาน โดยแบ่งเป็น
การแก้ปัญหาการขาดแคลนพลังงานระดับมหภาค
การแก้ปัญหาการขาดแคลนพลังงานในระดับมหภาคสำหรับประเทศไทยนั้น ภาครัฐจะต้องเป็นแกนหลักเพื่อชี้แนวทางให้ประชาชนปฏิบัติเพื่อแก้ไขปัญหา โดยมีหน้าที่ในด้านต่างๆ ดังนี้
- ออกกฎหมาย ระเบียบ ข้อบังคับ หรือมาตรการต่างๆ
- การพัฒนาด้านการวางแผนการดำเนินงานและการจัดการต่างๆ
- การเก็บรวบรวมข้อมูล
- การประเมินสถานการณ์
- การวางแผนการดำเนินงาน
- การวางแผนการศึกษาวิจัย
- การดำเนินงานและการจัดการ เช่น การสำรวจเพื่อให้มีการหาแหล่งพลังงานสำรองของพลังงานประเภทต่างๆ
- การดำเนินนโยบายเกี่ยวกับการอนุรักษ์พลังงาน
- พัฒนาพลังงานให้ประเทศไทยสามารถพึ่งตนเองได้มากขึ้น
- ดำเนินการให้นโยบายด้านพลังงานทดแทนเป็นวาระแห่งชาติ โดยสนับสนุนการผลิตและการใช้พลังงานทดแทน
- กำกับดูแลราคาพลังงานให้อยู่ในระดับที่เหมาะสม มีเสถียรภาพ
- ส่งเสริมการอนุรักษ์และประหยัดพลังงาน ทั้งในภาคครัวเรือน อุตสาหกรรม บริการ และขนส่ง
- ส่งเสริมการจัดหาและการใช้พลังงานที่ให้ความสำคัญต่อสิ่งแวดล้อม
- การจัดทำโครงการเพื่อปลูกจิตสำนึก
การแก้ปัญหาการขาดแคลนพลังงานระดับจุลภาค
- ปลูกจิตสำนึกให้เด็กและเยาวชนตระหนักถึงคุณค่า ประโยชน์ และความสำคัญของพลังงาน
- ร่วมส่งเสริมและสนับสนุนโครงการและกิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับการอนุรักษ์พลังงานต่างๆของภาครัฐ
- การใช้พลังงานอย่างประหยัด คุ้มค่า และรู้คุณค่า โดยการวางแผนและควบคุมการใช้พลังงาน
- การเลือกใช้เครื่องมือและอุปกรณ์ที่มีประสิทธิภาพสูง
- การเพิ่มประสิทธิภาพเชื้อเพลิง
- การหมุนเวียนกลับมาใช้ใหม่ โดยการนำวัสดุที่ชำรุดนำมาซ่อมใช้ใหม่
สื่อสารและการนำเสนออย่างมีประสิทธิภาพ
เพื่อนำเสนอความรู้ความเข้าใจให้ตระหนักถึงผลกระทบของภาวะขาดแคลนพลังงาน และวิธีการประหยัดพลังงาน
- การจัดบอร์ดนำเสนอความรู้เกี่ยวกับพลังงาน
- การเดินขบวนรณรงค์เชิญชวนเรื่องการอนุรักษ์พลังงาน
- การจัดนิทรรศการเรื่องพลังงาน
- การจัดทำแผ่นพับความรู้
- การจัดกิจกรรมตอบปัญหาเกี่ยวกับพลังงาน หลังจากการนำเสนอความรู้
บริการสังคมและจิตสาธารณะ
จากการศึกษาค้นคว้า คณะผู้จัดทำพบว่าประเทศไทยนั้นสามารถแก้ปัญหาการขาดแคลนพลังงานจากการใช้พลังงานทดแทนในรูปแบบต่างๆได้ ได้แก่ พลังงานลม พลังงานแสงอาทิตย์ พลังงานน้ำและพลังงานใต้พิภพ
ถ้าเป็นในระดับมหภาคนั้นจำเป็นต้องอาศัยความร่วมมือจากรัฐบาลในการแก้ไขปัญหา ได้แก่ ออกกฎหมาย ระเบียบ ข้อบังคับ หรือมาตรการต่างๆ การพัฒนาด้านการวางแผนการดำเนินงานและการจัดการต่างๆ การดำเนินนโยบายเกี่ยวกับการอนุรักษ์พลังงาน การจัดทำโครงการเพื่อปลูกจิตสำนึกให้ประชาชนตระหนักถึงคุณค่า ประโยชน์ และความสำคัญของพลังงาน เป็นต้น ส่วนในระดับจุลภาคนั้น จำเป็นต้องอาศัยความร่วมมือจากประชาชนภายในประเทศ ได้แก่ การปลูกจิตสำนึกให้ตระหนักถึงคุณค่า ประโยชน์ และความสำคัญของพลังงาน ร่วมส่งเสริมและสนับสนุนโครงการที่เกี่ยวข้องกับการอนุรักษ์พลังงานต่างๆของภาครัฐ การใช้พลังงานอย่างประหยัด
ถ้ารัฐบาล
และประชาชนปฏิบัติตามแนวทางที่ได้กล่าวไว้ในขั้นตอนสรุปองค์ความรู้ข้างต้นนั้น จะสามารถทำให้ประเทศไทยสามารถแก้ปัญหาการขาดแคลนพลังงานภายในประเทศได้ ซึ่งจะสามารถช่วยลดค่าใช้จ่ายในการนำเข้าพลังงานจากภายนอกประเทศได้ ซึ่งเป็นวิธีการลดรายจ่ายของประเทศทางหนึ่ง รวมถึงถ้าประชาชนภายในประเทศช่วยกันประหยัดพลังงานจะสามารถลดรายจ่ายในส่วนของครัวเรือนได้ อีกทั้งพลังงานยังเป็นทรัพยากรที่สามารถหมดไปได้ ดังนั้น
การประหยัดพลังงานถือเป็นวิธีการอนุรักษ์พลังงานอย่างหนึ่งให้สามารถใช้พลังงานได้เป็นระยะเวลายาวนานมากยิ่งขึ้น เพื่อบุคคลรุ่นหลังจะได้สามารถนำพลังงานไปใช้ต่อได้ในรุ่นต่อๆไป