กินยาคุม 28 เม็ด หมด แต่ประจำเดือนยังไม่มา

มีคำถามจากแชทรูมและเว็บบอร์ดที่ถามเกี่ยวกับการกินยาเม็ดคุมกำเนิด ลุงหมอขอตอบนะครับ

คำถาม : หนูมีเลือดออกจากช่องคลอดคล้ายประจำเดือน แต่ประจำเดือนหมดไปแล้ว เลือดออกมา 13 วันแล้ว แล้วหนูกินยาคุมแบบรายเดือนด้วยค่ะ วันนี้กินอยู่นะคะ หนูอยากทราบว่าเป็นอะไรคะ

คำตอบ :  ภาวะเลือดออกจากช่องคลอดที่เกิดขึ้นจากการกินยาเม็ดคุมกำเนิด แบ่งง่ายๆ เป็น 2 แบบ คือ

1. เลือดออกมาหลังกินยาคุมแผงหมดแผงแล้ว (แบบ 21 เม็ด) หรือกินไปแล้ว 21 เม็ด (แบบ 28 เม็ด 7 เม็ดหลังไม่มีฮอร์โมน) ถือว่าเป็นภาวะปกติ
2. เลือดที่ออกมาในช่วงของการใช้ยาเม็ดคุมกำเนิด อาจเกิดขึ้นได้ทั้งในช่วงครึ่งแรกหรือครึ่งหลังของรอบเดือน ก็ต้องหาสาเหตุของการเกิด และแก้ไขต่อไป แต่อย่าเพิ่งตกใจนะครับ ฟังต่อไปครับ คือ เลือดออกจากช่องคลอดแบบที่ 2 เป็นไปได้ 2 ลักษณะ
   • เลือดออกมากจนต้องใช้ผ้าอนามัย (breakthrough bleeding)
   • เลือดออกกะปริดกะปรอย ปริมาณไม่มากไม่จำเป็นต้องใช้ผ้าอนามัย (spotting)

กลไกการเกิดเลือดออกยังไม่รู้แน่ชัดครับ แต่พอจะอธิบายว่าการกินยาเม็ดคุมกำเนิดแบบฮอร์โมนรวมที่มีทั้งเอสโตรเจนและโปรเจสเทอโรนที่จำหน่ายทั่วไปจะให้ฮอร์โมน 2 ตัวนี้เข้าไปในร่างกายอย่างต่อเนื่อง โดยจะไปมีผลต่อเยื่อบุผนังมดลูกและหลอดเลือดทั้งการหนาขึ้นหรือบางตัวลง และส่งผลต่อการฝ่อหรือขยายของต่อมต่างๆ ภายในผนัง ดังนั้นสาเหตุที่มีเลือดออกเป็นทั้งจากการเปราะแตกของหลอดเลือดและการเปลี่ยนแปลงของผนังมดลูกจากการตอบสนองต่อฮอร์โมน

การมีเลือดกะปริดกะปรอยขณะกินยา สามารถเกิดขึ้นได้ในผู้ที่เพิ่งเริ่มกินยาเม็ดคุมกำเนิดใหม่ๆ โดยเฉพาะในช่วง 2-3 เดือนแรก ซึ่งเป็นปัญหาข้างเคียงจากการกินยาที่พบบ่อยได้ถึง 20-30% แต่ไม่เป็นอันตรายครับ หลังจากกินไปแล้ว 3 เดือน อาการเลือดออกจะดีขึ้นได้เอง หรือพบน้อยกว่า 10%

ลุงหมอแนะนำว่า ขอให้ใช้ยาคุมนี้ไปสัก 3 เดือน ยังไม่จำเป็นต้องเปลี่ยนยา เพื่อให้ประสิทธิภาพการคุมกำเนิดไม่เปลี่ยนแปลง
โดยมีแนวทางป้องกันและจัดการภาวะเลือดออกในระหว่างการใช้ยาเม็ดคุมกำเนิด มีดังนี้

• ควรกินยาทุกวันให้ครบถ้วน ห้ามลืม! เพราะเป็นสาเหตุหลักที่ทำให้เลือดออก ควรกินเวลาเดิมทุกวันเพื่อให้ระดับของฮอร์โมนในร่างกายไม่เปลี่ยนแปลงมาก
• ผู้ที่สูบบุหรี่ แนะนำให้เลิกสูบบุหรี่ เพราะบุหรี่มีฤทธิ์ขัดขวางฤทธิ์ของเอสโตรเจน และกระทบต่อรอบเดือน
• การใช้ยาคุมกำเนิดร่วมกับยาอื่นที่อาจเกิดปฏิกริยาต่อกัน เช่น ยาปฏิชีวนะอย่างแอมพิซิลิน ยาซัลฟา เพนนิซิลิน ยานอนหลับ ยาคลายเครียด ยาไรแฟมพิซิน จะมีผลให้ประสิทธิภาพของยาคุมไม่ดี และส่งผลทำให้เลือดออกได้ ถ้ายังต้องกินยาเหล่านี้อยู่ ก็แนะนำให้ใช้ยาคุมที่มีฮอร์โมนสูง
• ยาเม็ดคุมกำเนิดแบบฮอร์โมนรวม สูตรเอสโตรเจนต่ำ (เช่น ขนาด 20 ไมโครกรัม) เป็นสาเหตุสำคัญทำให้เลือดออกมากกว่ายาที่มีฮอร์โมนสูง แนะนำให้เปลี่ยนมาใช้แบบที่มีเอสโตรเจนสูงขึ้นเป็น 30 หรือ 35 ไมโครกรัม แต่ถ้าใช้แบบ 30 ไมโครกรัมแล้วเลือดยังออกอยู่ ก็ให้เปลี่ยนเป็น 50 ไมโครกรัม

ยาคุมแต่ละยี่ห้อที่มีตัวยาฮอร์โมนโปรเจสเทอโรนต่างกัน ไม่ได้มีผลต่อเลือดออกกะปริดกะปรอยแตกต่างกัน

ลุงหมอขอแนะนำว่า ถ้ามีเลือดออกมาก ควรหยุดยาชุดนั้นแล้วเริ่มต้นชุดใหม่ หรือ ถ้ายังมีเลือดออกผิดปกติอยู่นานและมากผิดปกติ ควรหยุดกินยาคุมไปก่อน เพื่อหาสาเหตุที่เลือดออกนอกเหนือจากยาคุม

มีอาการของโรคที่ทำให้เลือดออกผิดปกติได้ เช่น โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ หนองในเทียม หรือตกขาวผิดปกติ การตั้งครรภ์ในมดลูก หรือ ตั้งครรภ์นอกมดลูก หรืออาจเป็นมะเร็งปากมดลูก มะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก เนื้องอกที่ปากมดลูก มดลูก หรือรังไข่

โดยสรุป ถ้าเป็นผู้เริ่มใช้ยาเม็ดคุมกำเนิดรายเดือน อาจพบเลือดออกได้ช่วง 3 เดือนแรกหลังจากนั้นจะดีขึ้นเอง แต่หากหลัง 3 เดือนยังมีเลือดออกอยู่ ควรทบทวนการใช้ยาว่าใช้อย่างถูกต้องหรือไม่ หากใช้อย่างถูกต้องแต่ยังมีเลือดออก อาจต้องปรับเปลี่ยนขนาดของฮอร์โมน ที่สำคัญหากมีเลือดออกมากผิดปกติ อาจไม่ใช่เกิดจากยาคุม ควรไปพบแพทย์ต่อไปครับ

ด้วยรักและห่วงใย ลุงหมอเรืองกิตติ์
นพ.เรืองกิตติ์ ศิริกาญจนกูล

โฆษณา

การรับประทานยาคุมกำเนิดแบบรายเดือนเป็นวิธีคุมกำเนิดที่ได้รับความนิยมและใช้กันอย่างแพร่หลาย เพราะยาคุมกำเนิดแบบรายเดือนนั้นหาซื้อได้ตามร้านขายยาทั่วไป มีหลายราคาตั้งแต่หลักสิบบาทไปจนถึงหลักร้อยบาท

แต่การคุมกำเนิดด้วยวิธีนี้มักมีปัญหาที่พบบ่อย คือ การลืมรับประทานยา คำถามที่ตามมาก็คือ “ลืมกินยาคุม 1 วันทำไงดี ? 2 วันทำไงดี ?” เรามีคำตอบ 

เริ่มกินยาคุมเม็ดแรกวันไหนดี ?

สำหรับการรับประทานยาคุมกำเนิดรายเดือนทั้งแบบ 21 เม็ด และ 28 เม็ด ควรเริ่มรับประทานภายใน 5 วันแรกของการมีประจำเดือน จากนั้นให้รับประทานต่อเนื่องจนหมดแผง สำหรับยาคุมกำเนิดแบบ 28 เม็ดนั้น ให้เริ่มรับประทานยาแผงต่อไปได้ทันทีที่แผงแรกหมด ส่วนยาคุมกำเนิดแบบ 21 เม็ด เมื่อรับประทานหมดแผงแล้วให้เว้นไป 7 วัน จากนั้นค่อยเริ่มรับประทานยาแผงใหม่ 

หากลืมกินยาคุม ต้องทำไง ?

การรับประทานยาคุมแบบรายเดือนนั้นต้องรับประทานอย่างต่อเนื่องทุกวัน จึงอาจทำให้เกิดการหลงลืมรับประทานยาคุมได้ หากเกิดการลืมรับประทานยาคุมขึ้นมา ควรปฏิบัติตามคำแนะนำดังต่อไปนี้ 

กรณีลืมยาเม็ดที่มีฮอร์โมน 1 เม็ด แต่นึกได้ภายในเวลาไม่ถึง 48 ชั่วโมงนับจากเวลาที่ควรรับประทานตามปกติ

ควรปฏิบัติตามคำแนะนำ ดังนี้

• รับประทานยาเม็ดที่ลืมทันทีที่นึกได้
• รับประทานยาเม็ดที่เหลือต่อไปตามปกติ (หรืออาจรับประทานยา 2 เม็ด ในวันที่นึกได้)
• ไม่จำเป็นต้องใช้การคุมกำเนิดวิธีอื่นร่วมด้วย ยกเว้นกรณีที่ยาเม็ดที่ลืมนั้นอยู่ในช่วงเม็ดที่ 1 - 7 หรือเม็ดที่ 15 - 21 ของแผง หากมีเพศสัมพันธ์โดยไม่ป้องกันในช่วงเดียวกันนี้ อาจใช้ยาคุมกำเนิดแบบฉุกเฉิน (Emergency Contraceptives) หลังมีเพศสัมพันธ์ร่วมด้วย

กรณีลืมรับประทานยาที่มีฮอร์โมนติดต่อกันตั้งแต่ 2 เม็ดขึ้นไป และลืมรับประทานยานานกว่า 48 ชั่วโมงขึ้นไป

ควรปฏิบัติตามคำแนะนำ ดังนี้

• ให้รับประทานเฉพาะยาเม็ดที่เพิ่งลืมทันทีที่นึกได้ และทิ้งเม็ดยาที่ลืมก่อนหน้านั้น
• รับประทานยาเม็ดฮอร์โมนที่เหลือต่อไปตามเวลาปกติ (หรืออาจรับประทานยา 2 เม็ด ในวันที่นึกได้)
• ใช้การคุมกำเนิดวิธีอื่นร่วมด้วย เช่น ใช้ถุงยางอนามัย หรืองดมีเพศสัมพันธ์จนกว่าจะได้รับประทานยาเม็ดฮอร์โมนต่อเนื่องแล้วอย่างน้อย 7 วัน
• หากลืมรับประทานยาในช่วงเม็ดที่ 15 - 21 ของแผง ให้รับประทานยาเม็ดที่มีฮอร์โมนในแผงเดิมให้หมด แล้วเริ่มรับประทานยาเม็ดที่มีฮอร์โมนแผงใหม่ในวันรุ่งขึ้น สำหรับยาคุมแบบ 28 เม็ด ไม่ต้องรับประทานเม็ดที่ไม่มีฮอร์โมนในแผงเดิม หากไม่สามารถเริ่มรับประทานยาแผงใหม่ได้ทันที ให้ใช้การคุมกำเนิดวิธีอื่นร่วมด้วย เช่น ใช้ถุงยางอนามัย หรืองดการมีเพศสัมพันธ์จนกว่าจะรับประทานยาเม็ดฮอร์โมนคุมกำเนิดต่อเนื่องแล้วอย่างน้อย 7 วัน
• หากลืมรับประทานยาในช่วงเม็ดที่ 1 - 7 ของแผง แล้วมีเพศสัมพันธ์โดยไม่ได้ป้องกันใน 5 วันที่ผ่านมา ควรใช้ยาคุมกำเนิดแบบฉุกเฉินหลังมีเพศสัมพันธ์ร่วมด้วย
• หากมีการอาเจียนหรือท้องร่วงรุนแรงหลายครั้ง ให้รับประทานยาคุมต่อไปแต่ต้องคุมกำเนิดด้วยวิธีอื่นร่วมด้วย เช่น ใช้ถุงยางอนามัย หรืองดมีเพศสัมพันธ์ในระหว่างนั้น หลังจากอาการดังกล่าวหายแล้ว ให้คุมกำเนิดต่อไปอีก 1 สัปดาห์

ขอบคุณข้อมูลจาก 

• pharmacycouncil.org
• prachachat.net

ภญ.ดิศรินทร์ รัมพณีนิล 

ภ.43692

ผู้เขียน

บทความแนะนำ

ทำไมไม่ควรกินยาคุมฮอร์โมนผสมช่วงให้นมบุตร

ยาคุมกำเนิด 21 เม็ด กับ 28 เม็ด ต่างกันอย่างไร ?

คุมกำเนิดแบบไหน ปลอดภัยสุด ?

ลืมกินยาคุม ทำอย่างไรดี ? เรามีคำตอบ