���íҳ���Ե�������ҷ���繤�����Ẻ��ʵ� ����й�����ǡѺ��û�оĵԻ�Ժѵ�����繷���㨢ͧ������ ���м�������ӹҨ�ҡ���� ���Ҥ�èз����ҧ�è֧��������ѧ�����»��Ȩҡ����赹 �����ҧ�è֧�л��ʺ�������������ѧ �ҧ���������ͧ�����繤س�����Ф����Ӥѭ�ͧ������ �����ʺ����ҷ���ʹ��Ź�ѹ ��駹�� �����ҧ�����Ҩ�繡�ú͡�ç� ���ͺҧ���駡���¤ӻ�Ъ���Ъѹ�˹�������Ҩ�����Ъ�Ǻ�ҹ�ҡѹ�������Ҿ�Ш�Ե�ͧ�����������íҳ�����»��Թѡ �Ҵ����ҡ�����¹�� ���������ҷ�ҹ���¹� ���������ʵ� ����˹�觷ç�������Ի�Ե� ��кҷ���稾�Ш���������������� ���ʻ�������� "���" ������ �������繵�����仴��� �����������íҳ ���¾�з�� �֧�ç������ͧ����������Ե 㹵˹���շӹͧ���º��¡�з�����ͧ������
����Ԫ������¾�鹰ҹ �����Ԫ� �23102
�ӹǹ 10 ���
�� �ç���¹�աѹ(�Ѳ�ҹѹ���ػ�����)
����� ��س����͡�ӵͺ���١��ͧ����ش��ͷ�� 1)
"���������������ҡ㹫ҡ��" ����� ���� ���¶֧����
�ѡ�� �й�
���� ���������ŧ
������ ����˧
���� �ˡ ��͡�ǧ
��ͷ�� 2)
"���´��Թ��������˹�� 㨤�����Ҽ���դس�����ع�ѹ" �ӻ�оѹ�캷㴷���դ������¤���¤���� ����˹��
�ѹ���ѡ������������������ ��������������ҧ�������Ҥѹ
��ͻ����ʹٻ����� ����˹��ص��������͡�����͡��дԡ
�ͧ�ԧ������ҧ����ͧ������ ��������Ҩ����������ʴ�
��������ջѭ�������ѡ ����˹��ѡ�����Ө������
��ͷ�� 3)
�ӹǹ㴷�������ҡ�����íҳ���Ե
�Թ�������˭�������Ѵ
����繡�ùҹ�繤س
��ӷ�����觼ѡ�����ŧ��ŧ
�ѡ���������ѡ��������
��ͷ�� 4)
���㴻�Ժѵ����ç�Ѻ����� "��������纼�����ӾҨ���ԭ
��Թ���͢����������仡Թ���ӧҹ�ء�ѹ
���Ъ�·ӧҹ��ǧ�����������͵�ͧ�������١����ʺ��
�����ջ�١�ѡ���Թ�ͧ��Ш���仢�·���Ҵ����
����ѵ��Ѵ����ͼ��������������繻�Ш����������������ҹ�ٶ١����Һ�ҹ�ҡ��
��ͷ�� 5)
���㴡���ǼԴ
����� ������ͧ����鹢�м�Ǫ����Ѵ��ù���������
����� �觢�����Ф������¾�з�·��١��˹���� �ӵ�ǻ����Ҵ ������ʵ�����
������繡�շ��������ؤ�����Ѫ��ŷ�� �
����� ������ͧ�������ԧ��Ъ���Ъѹ ���´���ѧ��
��ͷ�� 6)
������㹵� ����з�����������ѧ���ؤ����դ�����ѷ��㹷ҧ��ʹ�
�ѹ�������һ˹ҵѳ�����
���ѧ������٤�´��
�Թ�����¼���˭�������Ѵ
�����������ռ���蹾���
��ͷ�� 7)
�س��Ҵ�ҹ�Ѳ���������ѧ��㹢��㴷���з���������Ҥ���ѧ������������þ���������
�Թ�����¼���˭�������Ѵ
���´��Թ��������˹��
�֧�ح������Сͺ�ͺ�����
��������ջѭ�������ѡ
��ͷ�� 8)
"�ѡ��鹹��������������§��� �ѡ��ǹ��������������Թ������" ����оѹ����ç�Ѻ�ӹǹ�
�ѡ������١�ѡ�١����
�ѡ����������ѡ����������
�ѡ���������ѡ��������
�����ѡ��ҡ��Ҽ� �����ѡ�����ҹ��
��ͷ�� 9)
"�����ѧ�ҡᴴ�繹Ԩ�Դ�ӹdz ������ǹ�֧ʺ������ͻ������" �դ�������������ҧ��
����٧�����ջ��ʺ��ó��ҡ�֧�آ�Ҿ��
���ʹ����ͤ����ҡ�Ӻҡ����ʺ����ѹ˹��
���Դ�ӹdz㹡�÷ӧҹ���ի���Ҩ���纻������С�õҡᴴ����ͧ
������ѡ���Ѵ���ѧ�Ӿٴ���ͧ �����Ҩ�з���������赹��
��ͷ�� 10)
"��¡��¡" �դ�������������ҧ��
���ԡ��
���������Ѻ��ͧ�Ѻ��� �����������ͧ
������ա����˹�
������������ �ջ��ʺ��ó��ҡ
เนื้อเรื่อง : อิศรญาณภาษิตมีเนื้อหาที่เป็นคำสั่งสอนแบบเตือนสติ และแนะนำเกี่ยวกับการประพฤติปฏิบัติให้เป็นที่พอใจของผู้อื่น โดยเฉพาะผู้ที่มีอำนาจมากกว่า สอนว่าควรจะทำอย่างไรจึงจะอยู่ในสังคมได้โดยปราศจากภัยแก่ตน ทำอย่างไรจึงจะประสบความสำเร็จสมหวังบางตอนก็เน้นเรื่องการเห็นคุณค่าและความสำคัญของผู้อื่นโดยไม่สบประมาทหรือดูแคลนกัน โดยทั้งนี้การสอนบางครั้งอาจเป็นการบอกตรงๆ หรือบางครั้งก็สอนโดยคำประชดประชันเหน็บแนม เนื้อหาส่วนใหญ่จะสั่งสอนให้คนมีปัญญา ไม่หลงใหลกับคำเยินยอ สอนให้รู้จักคิดไตร่ตรองก่อนพูด รู้จักเคารพผู้อาวุโส รู้จักทำตามที่ผู้ใหญ่แนะนำรู้จักกตัญญูผู้ใหญ่
อิศรญาณภาษิตเรียกอีกอย่างว่า “เพลงยาวอิศรญาณ” เป็นพระนิพนธ์ของหม่อมเจ้าอิศรญาณ ซึ่งเล่ากันว่าเป็นผู้มีพระจริตไม่ปกติ ครั้งหนึ่งพระองค์ได้ทำสิ่งวิปริตไปแล้วพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวตรัสบริภาษว่าเป็นบ้า ทำให้ใครๆ ก็พากันเห็นด้วยกับพระราชดำรัสนั้น ด้วยความน้อยพระทัยของหม่อมเจ้าอิศรญาณจึงทรง นิพนธ์เพลงยาวฉบับนี้ขึ้น
มีผู้สันนิษฐานว่าอิศรญาณภาษิตนี้ ไม่ใช่พระนิพนธ์ของหม่อมเจ้าอิศรญาณแต่เพียงผู้เดียว หากแต่ทรงนิพนธ์ไว้เพียงตอนแรกเท่านั้น กล่าวคือ สันนิษฐานว่าทรงนิพนธ์ถึงวรรคว่า “ปุถุชนรักกับชังไม่ยั่งยืน” ซึ่งมีลีลาการ แต่งไว้ด้วยน้ำเสียงเหน็บแนมประชดประชันอย่างรุนแรง ชัดเจนส่วนที่เหลือเป็นของผู้อื่นแต่งต่อ โดยเป็นการสอน เรื่องทั่วๆ ไป มีลีลาหรือท่วงทำนองแบบเรียบๆ มุ่งสั่งสอนตามปกติของผู้มีประสบการณ์ในเรื่องต่างๆ ซึ่งได้นำมาเรียบเรียงไว้ทั้งหมด
ประวัติผู้แต่ง
หม่อมเจ้าอิศรญาณ(ไม่ทราบพระนามเดิม)เป็นโอรสในพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมหลวงมหิศวรินทรามเรศ พระองค์ทรงผนวชที่วัดบวรนิเวศ ได้พระนามฉายาว่า อิสสรญาโณ มีพระชนม์ชีพอยู่ในช่วงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
ลักษณะคำประพันธ์
กลอนเพลงยาว ซึ่งขึ้นต้นด้วยวรรคสดับ(มีชื่อเรียกอีกอย่างหนึ่งว่าเพลงยาวอิศรญาณหรือภาษิตอิศรญาณ)
จุดประสงค์
๒. เพื่อเตือนใจให้คิดก่อนที่จะทำสิ่งใด
๓. สอนเกี่ยวกับการปฏิบัติตนต่อผู้อื่นในสังคมให้อยู่ร่วมกันได้อย่างมีความสุข
เนื้อเรื่อง
อิศรญาณภาษิตมีเนื้อหาที่เป็นคำสั่งสอนแบบเตือนสติ และแนะนำเกี่ยวกับการประพฤติปฏิบัติให้เป็นที่พอใจของผู้อื่น โดยเฉพาะผู้ที่มีอำนาจมากกว่า สอนว่าควรจะทำอย่างไรจึงจะอยู่ในสังคมได้โดยปราศจากภัยแก่ตน ทำอย่างไรจึงจะประสบความสำเร็จสมหวังบางตอนก็เน้นเรื่องการเห็นคุณค่าและความสำคัญของผู้อื่นโดยไม่สบ ประมาทหรือดูแคลนกัน โดยทั้งนี้การสอนบางครั้งอาจเป็นการบอกตรงๆ หรือบางครั้งก็สอนโดยคำประชดประชันเหน็บแนม
เนื้อหาส่วนใหญ่จะสั่งสอนให้คนมีปัญญา ไม่หลงใหลกับคำเยินยอ สอนให้รู้จักคิดไตร่ตรองก่อนพูด รู้จัก เคารพผู้อาวุโส รู้จักทำตามที่ผู้ใหญ่แนะนำรู้จักกตัญญูผู้ใหญ่