ที่สำคัญที่สุด ทุกคนควรเข้าใจ “คำนิยาม” ว่าความพอเพียงจะต้องประกอบด้วย 3 ห่วง และ 2 เงื่อนไข โดย 3 ห่วง คือ
ความพอประมาณ หมายถึง ความพอดีที่ไม่น้อยเกินไปและไม่มากเกินไปโดยไม่เบียดเบียนตนเองและผู้อื่น เช่นการผลิตและการบริโภคที่อยู่ในระดับพอประมาณ
ความมีเหตุผล หมายถึง การตัดสินใจเกี่ยวกับระดับของความพอเพียงนั้น จะต้องเป็นไปอย่างมีเหตุผลโดยพิจารณาจากเหตุปัจจัยที่เกี่ยวข้อง ตลอดจนคำนึงถึงผลที่คาดว่าจะเกิดขึ้นจากการกระทำนั้นๆ อย่างรอบคอบ
การมีภูมิคุ้มกันที่ดีในตัว หมายถึง การเตรียมตัวให้พร้อมรับผลกระทบและการเปลี่ยนแปลงด้านการต่างๆ ที่จะเกิดขึ้นโดยคำนึงถึงความเป็นไปได้ของสถานการณ์ต่างๆ ที่คาดว่าจะเกิดขึ้นในอนาคตทั้งใกล้และไกล
ส่วน 2 เงื่อนไข คือการตัดสินใจและการดำเนินกิจกรรมต่างๆ ให้อยู่ระดับพอเพียงนั้น ต้องอาศัยทั้งความรู้และคุณธรรมเป็นพื้นฐาน ประกอบไปด้วย
– เงื่อนไขความรู้ หมายถึง ความรอบรู้เกี่ยวกับวิชาการต่างๆ ที่เกี่ยวข้องอย่างรอบด้าน ความรอบคอบที่จะนำความรู้เหล่านั้นมาพิจารณาให้เชื่อมโยงกัน เพื่อประกอบการ วางแผน และความระมัดระวังในขั้นตอนปฏิบัติ
– เงื่อนไขคุณธรรม ที่จะต้องเสริมสร้าง ประกอบด้วย มีความตระหนักในคุณธรรม มีความซื่อสัตย์สุจริต และมีความอดทน มีความเพียร ใช้สติปัญญาในการดำเนินชีวิต
“เศรษฐกิจพอเพียงจริงๆ คือหลักการดำเนินชีวิตที่จริงแท้ที่สุด กรอบแนวคิดของหลักปรัชญามุ่งเน้นความมั่นคงและความยั่งยืนของการพัฒนา อันมีคุณลักษณะที่สำคัญ คือ สามารถประยุกต์ใช้ในทุกระดับ ตลอดจนให้ความสำคัญกับคำว่าความพอเพียง ที่ประกอบด้วย ความพอประมาณ ความมีเหตุมีผล มีภูมิคุ้มกันที่ดีในตัว ภายใต้เงื่อนไขของการตัดสินใจและการดำเนินกิจกรรมที่ต้องอาศัยเงื่อนไขความรู้และเงื่อนไขคุณธรรม”
“หากทุกฝ่ายเข้าใจกรอบแนวคิด คุณลักษณะ คำนิยามของเศรษฐกิจพอเพียงอย่างแจ่มชัดแล้ว ก็จะง่ายขึ้นในการนำไปประยุกต์ใช้เป็นแนวทางปฏิบัติ และจะนำไปสู่ผลที่คาดว่าจะได้รับ คือ การพัฒนาที่สมดุลและยั่งยืน พร้อมรับต่อการเปลี่ยนแปลงในทุกด้าน ทั้งด้านเศรษฐกิจ สังคม สิ่งแวดล้อม ความรู้และเทคโนโลยี”
ห่วง 1. ความพอประมาณ หมายถึง ความอดีที่ไม่น้อยเกินไปและไม่มากเกินไป โดยไม่เบียดเบียนตนเองและผู้อื่น เช่น การผลิตและการบริโภคที่อยู่ในระดับพอประมาณ
ห่วง 2. ความมีเหตุผล หมายถึง การตัดสินใจเกี่ยวกับระดับของความพอเพียงนั้นจะต้องเป็นไปอย่างมีเหตุผล โดยพิจารณาจากเหตุปัจจัยที่เกี่ยวข้องตลอดจนคำนึงถึงผลที่คาดว่าจะเกิดขึ้นจากการกระทำนั้น ๆ อย่างรอบคอบ
ห่วง 3. การมีภูมิคุ้มกันที่ดีในตัว หมายถึงการเตรียมตัวให้พร้อมรับผลกระทบ และการเปลี่ยนแปลงด้านต่าง ๆ ที่จะเกิดขึ้นโดยคำนึงถึงความเป็นไปได้ของสถานการณ์ต่าง ๆ ที่คาดว่าจะเกิดขึ้นในอนาคตทั้งใกล้และไกล
ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง 2 เงื่อนไข
1. เงื่อนไข ความรู้ ประกอบด้วย ความรอบรู้เกี่ยวกับวิชาการต่าง ที่เกี่ยวข้องอย่างรอบด้าน ความรอบคอบที่จะนำความรู้เหล่านั้นมาพิจารณาให้เชื่อมโยงกัน เพื่อประกอบการวางแผนและความระมัดระวังในขั้นปฏิบัติ
2. เงื่อนไข คุณธรรม ที่จะต้องเสริมสร้างประกอบด้วย มีความตระหนักในคุณธรรม มีความชื่อสัตย์สุจริต และมีความอดทน มีความพากเพียร ใช้สติปัญญาในการดำเนินชีวิต
เงื่อนไขความรู้ ประกอบด้วยการฝึกตนให้มีความรอบรู้เกี่ยวกับวิชาการต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องอย่างรอบด้าน มีความรอบคอบ และความระมัดระวังที่จะนำความรู้ต่าง ๆ เหล่านั้นมาพิจารณาให้เชื่อมโยงกัน เพื่อประกอบการวางแผน และในขั้นปฏิบัติเป็นที่ทราบกันว่าหลักการ เศรษฐกิจพอเพียง ประกอบด้วย 3 ห่วงและ 2 เงื่อนไข 3 ห่วง คือ ความพอประมาณการมีเหตุมีผล และมีภูมิคุ้มกันในตัวเอง และ 2 เงื่อนไข คือ การมีความรู้และยึดมั่นในคุณธรรมในการใช้ชีวิต
ซึ่งเราสามารถปรับใช้กับชีวิตประจำวันได้ ดังต่อไปนี้
1. มีความพอประมาณ
จะต้องรู้ว่าค่าใช้จ่ายของเราแต่ละวันมีมากน้อยเพียงใดโดยการทำบัญชีรายรับรายจ่าย จะช่วยให้บริหารการเงินได้เป็นอย่างดี ไม่ใช้เงินเกินกว่าความสามารถในการชำระหนี้สิน และทำให้เสริมวินัยในการเก็บออมได้ดีขึ้น
2. การมีเหตุผล
การมีเหตุผลเหนืออารมณ์จะทำให้มีสติในการทำงาน เช่น มีความขยันอดทน แม้จะมีอุปสรรคในการทำงานต่าง ๆ เพื่อจะทำให้มีรายได้เลี้ยงดูครอบครัวได้ หากไม่ทำงานให้ดีหรือขี้เกียจ ก็จะทำให้ถูกไล่ออกและครอบครัวลำบากได้ หรือคนที่ต้องการจะมีธุรกิจของตัวเองในอนาคต จะมีความยึดมั่นในเหตุผลว่า เราต้องเก็บเงินออมวันนี้ให้มากขึ้น ลดการซื้อของใช้แฟชั่นต่าง ๆ เพื่ออนาคตที่ดีกว่า
3. การมีภูมิคุ้มกัน
การไม่ประมาทในชีวิตเป็นสิ่งสำคัญที่ทุกคนต้องคำนึงถึง การทำประกันชีวิต ประกันสุขภาพ การเก็บออมรูปแบบต่าง ๆ สำคัญต่อการมีเงินสำรอง แม้ว่าจะตกงานหรือมีญาติพี่น้องป่วยจะได้ช่วยเหลือกันได้ ตัวอย่าง เช่น การออมกับ กอช. หรือ กองทุนการออมแห่งชาติ การทำประกันสุขภาพของสำนักงานประกันสังคมในรูปแบบมาตราต่าง ๆ เพื่อที่จะลดภาระค่าใช้จ่ายในการรักษาพยาบาล การทำประกันชีวิตและสุขภาพกับบริษัทที่ไว้ใจได้ เพราะหากเกิดโรคร้ายกับตัวเอง เช่น โรคมะเร็งหรือประสบอุบัติเหตุ จะได้รับเงินช่วยเหลือและค่าชดเชยการขาดงาน
4. การมีความรู้
ผู้ที่จะเติบโตได้ดีในทุกสายงาน ไม่ว่าจะทำงานราชการเอกชน หรือทำธุรกิจส่วนตัว จะต้องมีการเสริมความรู้ให้กับตัวเองอยู่เสมอ ไม่ควรที่จะหยุดนิ่ง โดยเฉพาะในปัจจุบันมีนวัตกรรม เช่น เทคโนโลยี AI และระบบโทรศัพท์มือถืออินเทอร์เน็ตความเร็วสูง ที่สามารถทำให้เรียนรู้สิ่งต่าง ๆ ได้รวดเร็วมากขึ้น
5. การมีคุณธรรม
ผู้ที่มีคุณธรรมจะทำให้ชีวิตเจริญก้าวหน้าในทิศทางที่ดีขึ้นเรื่อย ๆ ผู้ที่เป็นเจ้านายต้องมีความเมตตาให้ลูกน้อง จึงจะได้รับความเคารพและได้รับความร่วมมือในการทำงานให้อย่างเต็มที่ ผู้ที่เป็นเพื่อนก็ต้องซื่อสัตย์ต่อกัน ไม่นินทาหรือนำความลับของเพื่อนไปบอกต่อให้ได้รับความเสียหาย เป็นต้น หากทุกคนมีคุณธรรมประจำใจ จะทำให้สังคมเราอยู่ร่วมกันอย่างมีความสุขยิ่งขึ้น
จะเห็นได้ว่า หลักการเศรษฐกิจพอเพียงสามารถนำมาใช้ได้ในชีวิตประจำวันทุก ๆ ด้าน ขอเพียงศึกษาให้เข้าใจและมีความสม่ำเสมอในการใช้หลักการนี้ ก็จะทำให้ทุกท่านประสบความสำเร็จในชีวิตทั้งด้านการงาน การเงินและความสุขในครอบครัวมากขึ้นแน่นอน